DOI Artikel:
Sōtēriu, Geōrgios A.: O en Thēbais Byzantinos naos Grēgoriou tou Theologou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0029
Α Ε 1924
Ό έν Θήβαις ναός Γρηγορίον τον Θεολόγου
19
σων 1. Εΐναι πιθανόν, δτι οι κιονίσκοι ούτοι, εκατέρωθεν της ωραίας πύλης τοποθετημένοι
εφθανον μέχρι τοϋ ΰψους των θωρακίων συνεχίζοντο δέ προς
τα κάτω δια τετραγώνου μικρόν πεσσοϋ έκ τοΰ αύτοϋ μαρμά-
ρου, όποος παρατηροΰμεν τοϋτο καΐ ε'ις τό τέμπλον τοϋ καθο-
λικού της μονής τοϋ Όσίου Λουκά, ένθα δμως εΐναι ταϋτά δια-
μορφωμένα ώς παραστάδες βημοθύρων.
Τοιούτοι τετράγωνοι μικροί πεσσοί (0,20x0,20 μ.) διεσώ.
θησαν εις τρία τεμάχια έν τω Μουσείω Θηβών, εξ ών^εν παρα-
θέτομεν ένταϋθα (είκ. 30)· οί πεσσοί ούτοί φέρουσιν ανάγλυφα
εις τάς δύο αυτών πλευράς και άστράγαλον εις τάς άκμάς ταη
γωνιών δπως και τό έπιστύλιον τοΰ τέμπλου. Ή ετέρα πλαγία
πλευρά φέρει πλατεΐαν έγκοπήν διά νά στερεωθή εντός αυτής
τό θωράκιον. Ή πρόσοψις κοσμείται διά πενταφύλλων φοινι-
κοειδών εις κάθετον διεύθυνσιν εντός ωοειδών κύκλων, εις τά
σημεία τής επαφής των οποίων φύεται εκατέρωθεν ανά εν τρί-
φυλλον %. "Εχομεν και ενταύθα παραλλαγήν επί τό σχηματικώ-
τερον αρχαίου θέματος, δπερ άπαντα και εις την παλαιοχριστια-
νικών έποχήν και σποραδικώς κατόπιν εις την βυζαντινήν τέχνην
μέχρι τοϋ 14ου αιώνος Τό αυτό θέμα διαφυλάσσον καθαρώ-
τερον την άρχαϊκήν του μορφήν παρατηρείται και εις πλαίσιον
Α/ » - ' - Λ/Γ„ „'„ 0\ Ρ ~ / ' ο -ί \ 28. Τμήμα ίιέρον θωρακίου τον
θυοας εκ ιραιου μάρμαρου του Μουσείου Ι^ηοων (εικ. 31). .Γ, , „. . .
*· 3 ' ' , ' νανοριου ανενρεϋεν κατα τας
Ή πλαγία όψις τοϋ μικροΰ πεσσοϋ τής ε'ικ. 30— άνασχαφάς.
άμυδρώς διακρινόμενη αριστερά τής εικόνος—κοσμείται υπό είδους
δένδρου έκ πυκνών κεκαμμένων φύλλων φοι-
νικοειδοϋς και κισσών, συμμετρικώς διατετα-
γμένων ή σύνθεσις τοϋ θέματος τούτου είναι
πρωτότυπος, τά στοιχεία δμως αύτοϋ και ή
τέχνη ευρίσκονται εις άμεσον σχέσιν προς τά
λοιπά γλυπτά *\
δ) "Ετερα γλυπτά έκ, των ανασκαφών.
Διά τών άνωτέρω έςετασθέντων γλυπτών
λαμβάνομεν ίδέαν τινά και τοΰ διακόσμου
καθόλου τοΰ έρευνηθέντος ναϋδρίου, ίδιαί-
τατα δέ τοϋ εσωτερικού του. Είς συμπλή-
/ λ, ,ο , , 29. Τμήματα των δύο πολυγωνικών κιονίσκων τον τέμπλον
ρωσιν τούτου θα εξετασωμεν κατωτέρω και του νανδρ;ον (ι& &νω μίρη αυτών).
1 Ή αφθονία αίίτη τοϋ κισσοϋ ώς διακοσμητικού θέματος
είναι χαρακτηριστική διά τόν ί)ον αιώνα. Ό Οαΐΐοη (έ. ά.
σελ. 690") μή έχων υπ' δψιν τά άγνωστα εισέτι γλυπτά έν
Θήβαις, Αθήναις, Χαλκίδι και άλλ.νομίζει δτι τό θέμα
τοϋτο είναι σπάνιον κατά τόν 9ον αϊώνα' τουναντίον φαίνε-
ται δτι και κατά τόν ΙΟον αί.τύ θέμα τοϋτο είναι σύνηθες.
2 Βλέπε δμοιον διάκοσμον είς ένεπίγραφον άνάγλυφον
πλάκα έν Ξκριποϋ παρά 8ΐΓζνκον>'8ΐα, Ιηβάΐίβ, ε. ά. πίν.
II είκ. 9.
:\ Είς άρχαϊκήν μορφήν βλέπομεν τοϋτο είς κίονα τοϋ
έν Κων/πόλει ναού τής Παμμακάριστου (έν Μίΐίπι^βη,
Βγζ· ο1ιιΐΓθ1ΐ68 ίπ Κοπ/ροί, Εοποΐοπ, 1912, πίναξ ΧΕ) και
είς έπιπεδόγλυφον πλάκα, πλαίσιον τής κτιτορικής επιγρα-
φής, έν ναφ τής Παρηγορητίσσης έν "Αρτη (Όρλάνδου, Ή
Παρηγορήτισσα, είκ. 51)ιμετεσχηματισμένον δέ έν Μυστρα
(ΜΪΙΙβΙ, Μοηαιπβπίβ βνΥ.βηΙίηβ (1β ΜΪ8ΐΓ3. πίν. δ39.10)
4 Βλέπε άνάγλυφον διάκοσμον είς ανάγλυφα έν Σκρι-
ποϋ, παρά δΐΐ'ζν^ον'ίίΐα, Ιηβάΐ, Ιαέ. ά. πίν. II είκ. 4
Ό έν Θήβαις ναός Γρηγορίον τον Θεολόγου
19
σων 1. Εΐναι πιθανόν, δτι οι κιονίσκοι ούτοι, εκατέρωθεν της ωραίας πύλης τοποθετημένοι
εφθανον μέχρι τοϋ ΰψους των θωρακίων συνεχίζοντο δέ προς
τα κάτω δια τετραγώνου μικρόν πεσσοϋ έκ τοΰ αύτοϋ μαρμά-
ρου, όποος παρατηροΰμεν τοϋτο καΐ ε'ις τό τέμπλον τοϋ καθο-
λικού της μονής τοϋ Όσίου Λουκά, ένθα δμως εΐναι ταϋτά δια-
μορφωμένα ώς παραστάδες βημοθύρων.
Τοιούτοι τετράγωνοι μικροί πεσσοί (0,20x0,20 μ.) διεσώ.
θησαν εις τρία τεμάχια έν τω Μουσείω Θηβών, εξ ών^εν παρα-
θέτομεν ένταϋθα (είκ. 30)· οί πεσσοί ούτοί φέρουσιν ανάγλυφα
εις τάς δύο αυτών πλευράς και άστράγαλον εις τάς άκμάς ταη
γωνιών δπως και τό έπιστύλιον τοΰ τέμπλου. Ή ετέρα πλαγία
πλευρά φέρει πλατεΐαν έγκοπήν διά νά στερεωθή εντός αυτής
τό θωράκιον. Ή πρόσοψις κοσμείται διά πενταφύλλων φοινι-
κοειδών εις κάθετον διεύθυνσιν εντός ωοειδών κύκλων, εις τά
σημεία τής επαφής των οποίων φύεται εκατέρωθεν ανά εν τρί-
φυλλον %. "Εχομεν και ενταύθα παραλλαγήν επί τό σχηματικώ-
τερον αρχαίου θέματος, δπερ άπαντα και εις την παλαιοχριστια-
νικών έποχήν και σποραδικώς κατόπιν εις την βυζαντινήν τέχνην
μέχρι τοϋ 14ου αιώνος Τό αυτό θέμα διαφυλάσσον καθαρώ-
τερον την άρχαϊκήν του μορφήν παρατηρείται και εις πλαίσιον
Α/ » - ' - Λ/Γ„ „'„ 0\ Ρ ~ / ' ο -ί \ 28. Τμήμα ίιέρον θωρακίου τον
θυοας εκ ιραιου μάρμαρου του Μουσείου Ι^ηοων (εικ. 31). .Γ, , „. . .
*· 3 ' ' , ' νανοριου ανενρεϋεν κατα τας
Ή πλαγία όψις τοϋ μικροΰ πεσσοϋ τής ε'ικ. 30— άνασχαφάς.
άμυδρώς διακρινόμενη αριστερά τής εικόνος—κοσμείται υπό είδους
δένδρου έκ πυκνών κεκαμμένων φύλλων φοι-
νικοειδοϋς και κισσών, συμμετρικώς διατετα-
γμένων ή σύνθεσις τοϋ θέματος τούτου είναι
πρωτότυπος, τά στοιχεία δμως αύτοϋ και ή
τέχνη ευρίσκονται εις άμεσον σχέσιν προς τά
λοιπά γλυπτά *\
δ) "Ετερα γλυπτά έκ, των ανασκαφών.
Διά τών άνωτέρω έςετασθέντων γλυπτών
λαμβάνομεν ίδέαν τινά και τοΰ διακόσμου
καθόλου τοΰ έρευνηθέντος ναϋδρίου, ίδιαί-
τατα δέ τοϋ εσωτερικού του. Είς συμπλή-
/ λ, ,ο , , 29. Τμήματα των δύο πολυγωνικών κιονίσκων τον τέμπλον
ρωσιν τούτου θα εξετασωμεν κατωτέρω και του νανδρ;ον (ι& &νω μίρη αυτών).
1 Ή αφθονία αίίτη τοϋ κισσοϋ ώς διακοσμητικού θέματος
είναι χαρακτηριστική διά τόν ί)ον αιώνα. Ό Οαΐΐοη (έ. ά.
σελ. 690") μή έχων υπ' δψιν τά άγνωστα εισέτι γλυπτά έν
Θήβαις, Αθήναις, Χαλκίδι και άλλ.νομίζει δτι τό θέμα
τοϋτο είναι σπάνιον κατά τόν 9ον αϊώνα' τουναντίον φαίνε-
ται δτι και κατά τόν ΙΟον αί.τύ θέμα τοϋτο είναι σύνηθες.
2 Βλέπε δμοιον διάκοσμον είς ένεπίγραφον άνάγλυφον
πλάκα έν Ξκριποϋ παρά 8ΐΓζνκον>'8ΐα, Ιηβάΐίβ, ε. ά. πίν.
II είκ. 9.
:\ Είς άρχαϊκήν μορφήν βλέπομεν τοϋτο είς κίονα τοϋ
έν Κων/πόλει ναού τής Παμμακάριστου (έν Μίΐίπι^βη,
Βγζ· ο1ιιΐΓθ1ΐ68 ίπ Κοπ/ροί, Εοποΐοπ, 1912, πίναξ ΧΕ) και
είς έπιπεδόγλυφον πλάκα, πλαίσιον τής κτιτορικής επιγρα-
φής, έν ναφ τής Παρηγορητίσσης έν "Αρτη (Όρλάνδου, Ή
Παρηγορήτισσα, είκ. 51)ιμετεσχηματισμένον δέ έν Μυστρα
(ΜΪΙΙβΙ, Μοηαιπβπίβ βνΥ.βηΙίηβ (1β ΜΪ8ΐΓ3. πίν. δ39.10)
4 Βλέπε άνάγλυφον διάκοσμον είς ανάγλυφα έν Σκρι-
ποϋ, παρά δΐΐ'ζν^ον'ίίΐα, Ιηβάΐ, Ιαέ. ά. πίν. II είκ. 4