DOI Artikel:
Zengelēs, Kōnstantinos D.: Paratērēseis peri tōn ek brounzou archaiōn antikeimenōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0102
92
Κωνσταντίνου Ζέγγελη
Λ Ε 1924
φιλολογίαν προσθέτω εις ταϋτα και την παρατήρησιν τοΰ ημετέρου "ΟΟωνος Ρουσσοποΰλου,
δστις τω 1912 έδημοσίευσε ΓερμανιστΙ την εξής σημείωσιν.
«Περί τοΰ ζητήματος τής τεχνητής αρχαίας ευγενούς πατίνας».
«Κατά την παραμονήν μου εις τό άρχαιολογικόν Μουσεϊον τοΰ Βόλου λόγω των
πλακών των τάφων των Παγασών, μοί υπεδείχθη μικρόν χάλκινον πολύτιιιον δοχεΐον
τοΰ 2ου π.χ. αιώνος προς καθαρισμόν, διάστικτον δια χρυσών και αργυρών ποικιλμάτων,
οπερ έστερέοοσε την πολλάκις διατυπωθεϊσαν γνώμην μου, δτι ή ευγενής πάτινα των
αρχαίων χάλκινων αντικειμένων υπήρξε τεχνητή.
Αι δι' αργύρου και χρυσοΰ παραστάσεις ήσαν τουτέστι εις το δοχεΐον τοΰτο έντε-
τυπωμέναι εντός τής πατίνας. Εις δύο σημεία, όπου αυτή εΐχεν άποκολληθή εις πάχος
φλοιοΰ ωοΰ, διαφαίνεται κάτωθεν τό μεταλλικός υπόθεμα».
Ταϋτα εΐνε γνωστά έν τή αρχαιολογία ώς προς τό ζήτημα τής τεχνητής πατίνας.
Τό ζήτημα τοΰτο, ώς είπον, μοΰ άνεκίνησεν ή άνεύρεσις τήδε κακεΐσε εις τινα μέρη έν
τω άγάλματιτοΰ μείρακος τοΰ Μαραθώνος τοΰ μέλανος έπιφλοιώματος περι ου έν αρχή εΐπον.
Περί τοΰ ζητήματος τούτου θέλω ήδη φέρει τάς ιδίας παρατηρήσεις.
Και έν αρχή θέλω έξετάσει τά επιχειρήματα τοΰ αντικρούοντας την τοιαύτη ν
ύπόθεσιν κ. νΐ11βηοΪ8γ, έξ ών τινα, ώς είπον, ασθενή και άλλα ισχυρότερα.
Μεταξύ των πρώτοον είνε τό δτι από τής έποχής ήδη τοΰ Όμηρου, ώς εμφαίνεται
έκ των περισωθέντοον γραπτών μνημείων, έπεζήτουν οί αρχαίοι, ίνα τά πα?αχιά αντικείμενα
έχουν την ιδίαν αυτών μεταλλικήν λάμψιν.
Και περι τής εργασίας μεν εκείνης τής έποχής, καθ' ή ν τό πρώτον ενεφανίσθησαν
τοιαύτα, ουδείς δύναται νά γείνη λόγος. Τό ώραΐον πράσινον της πατίνας χρώμα τότε
μόνον έδημιούργησε καλλιτεχνικόν αίσθημα, όταν μετά την πάροδον ετών και αιώνων
παρετηρήθη τοΰτο παρακολουθούν τά ώραϊα τής τέχνης έργα. "Αν κατεσκευάσθη προς
άπομίιιησιν τούτου καΐ διά τής τέχνης τοιαύτη πάτινα, τοΰτο βραδυτερον εις ϊδια διά-
σημα εργαστήρια θά κατεσκευάσθη, γνωρίζοντα τό μυστικόν τής κατασκευής, δεν διετη-
ρήθη δε πιθανώς ειμή εις έποχήν τινα, καθ' ήν ε'ιθίζετο, δι' δ και ό Πλούταρχος αγνοεί
τοιοΰτό τι καλλιτεχνικόν ιδίωμα.
"Ετερον έπιχείρημα ουχί δυσμάχητον τοΰ νίΐΐοηοίδν, εΐνε ότι τοιαύτα με ευγενή
πάτιναν έπενδεδυμένα άνικείμενα, δποος τό έν Δωδώνη, σπανιώτατα απαντούν, άν δέ
ύπήρχεν ή τέχνη τής τεχνητής αυτών παρασκευής Οά ήσαν πολύ περισσότερα Ε'ις ταϋτα
παρατηροΰμεν δτι άφ' ενός μεν και έκ τής μοναδικής περιγραφής τοιούτων αντικειμένων
υπό τοΰ Πλουτάρχου προκύπτει δτι ή τοιαύτη άπομίμησις, άν έγίνετο, έγίνετο ούχι εις
δλας τάς έποχάς, άλλ'εις έποχάς ώρισμένας, πα?Λ/.ιοτέρας των πάλαι τεχνιτών, δσον δέ και
άν τά αντικείμενα ταΰτα ήσαν άνθεκτικώτερα εις τάς άτμοσφαιρικάς έπιδράσεις δεν Οά
ήδύναντο παρά εις έξαιρετικάς περιπτιόσεις νά διασώσωσι την στιλπνότητα αυτών έν τή
γή κεχωσμένα, πλείστων δέ και τοιούτων ήδύνατο νά φθαρή τό έξωτερικόν επίχρισμα έν
όλα» ή έν μέρει — τοΰτο φαίνεται εις πολλά Δωδωναία αντικείμενα — διά τής μακράς έπι
τούτων επιδράσεως τής ύγράς γης, τοΰ άλατος ή άλλων ούσιών οργανικών ή ορυκτών.
Λίαν ούχ ήττον ισχυρό ν έπιχείρημα παραμένει τό άκόλουθον, δπερ και πάντων
προτάσσει υ ΥΠΙοηοΐδν.
Κωνσταντίνου Ζέγγελη
Λ Ε 1924
φιλολογίαν προσθέτω εις ταϋτα και την παρατήρησιν τοΰ ημετέρου "ΟΟωνος Ρουσσοποΰλου,
δστις τω 1912 έδημοσίευσε ΓερμανιστΙ την εξής σημείωσιν.
«Περί τοΰ ζητήματος τής τεχνητής αρχαίας ευγενούς πατίνας».
«Κατά την παραμονήν μου εις τό άρχαιολογικόν Μουσεϊον τοΰ Βόλου λόγω των
πλακών των τάφων των Παγασών, μοί υπεδείχθη μικρόν χάλκινον πολύτιιιον δοχεΐον
τοΰ 2ου π.χ. αιώνος προς καθαρισμόν, διάστικτον δια χρυσών και αργυρών ποικιλμάτων,
οπερ έστερέοοσε την πολλάκις διατυπωθεϊσαν γνώμην μου, δτι ή ευγενής πάτινα των
αρχαίων χάλκινων αντικειμένων υπήρξε τεχνητή.
Αι δι' αργύρου και χρυσοΰ παραστάσεις ήσαν τουτέστι εις το δοχεΐον τοΰτο έντε-
τυπωμέναι εντός τής πατίνας. Εις δύο σημεία, όπου αυτή εΐχεν άποκολληθή εις πάχος
φλοιοΰ ωοΰ, διαφαίνεται κάτωθεν τό μεταλλικός υπόθεμα».
Ταϋτα εΐνε γνωστά έν τή αρχαιολογία ώς προς τό ζήτημα τής τεχνητής πατίνας.
Τό ζήτημα τοΰτο, ώς είπον, μοΰ άνεκίνησεν ή άνεύρεσις τήδε κακεΐσε εις τινα μέρη έν
τω άγάλματιτοΰ μείρακος τοΰ Μαραθώνος τοΰ μέλανος έπιφλοιώματος περι ου έν αρχή εΐπον.
Περί τοΰ ζητήματος τούτου θέλω ήδη φέρει τάς ιδίας παρατηρήσεις.
Και έν αρχή θέλω έξετάσει τά επιχειρήματα τοΰ αντικρούοντας την τοιαύτη ν
ύπόθεσιν κ. νΐ11βηοΪ8γ, έξ ών τινα, ώς είπον, ασθενή και άλλα ισχυρότερα.
Μεταξύ των πρώτοον είνε τό δτι από τής έποχής ήδη τοΰ Όμηρου, ώς εμφαίνεται
έκ των περισωθέντοον γραπτών μνημείων, έπεζήτουν οί αρχαίοι, ίνα τά πα?αχιά αντικείμενα
έχουν την ιδίαν αυτών μεταλλικήν λάμψιν.
Και περι τής εργασίας μεν εκείνης τής έποχής, καθ' ή ν τό πρώτον ενεφανίσθησαν
τοιαύτα, ουδείς δύναται νά γείνη λόγος. Τό ώραΐον πράσινον της πατίνας χρώμα τότε
μόνον έδημιούργησε καλλιτεχνικόν αίσθημα, όταν μετά την πάροδον ετών και αιώνων
παρετηρήθη τοΰτο παρακολουθούν τά ώραϊα τής τέχνης έργα. "Αν κατεσκευάσθη προς
άπομίιιησιν τούτου καΐ διά τής τέχνης τοιαύτη πάτινα, τοΰτο βραδυτερον εις ϊδια διά-
σημα εργαστήρια θά κατεσκευάσθη, γνωρίζοντα τό μυστικόν τής κατασκευής, δεν διετη-
ρήθη δε πιθανώς ειμή εις έποχήν τινα, καθ' ήν ε'ιθίζετο, δι' δ και ό Πλούταρχος αγνοεί
τοιοΰτό τι καλλιτεχνικόν ιδίωμα.
"Ετερον έπιχείρημα ουχί δυσμάχητον τοΰ νίΐΐοηοίδν, εΐνε ότι τοιαύτα με ευγενή
πάτιναν έπενδεδυμένα άνικείμενα, δποος τό έν Δωδώνη, σπανιώτατα απαντούν, άν δέ
ύπήρχεν ή τέχνη τής τεχνητής αυτών παρασκευής Οά ήσαν πολύ περισσότερα Ε'ις ταϋτα
παρατηροΰμεν δτι άφ' ενός μεν και έκ τής μοναδικής περιγραφής τοιούτων αντικειμένων
υπό τοΰ Πλουτάρχου προκύπτει δτι ή τοιαύτη άπομίμησις, άν έγίνετο, έγίνετο ούχι εις
δλας τάς έποχάς, άλλ'εις έποχάς ώρισμένας, πα?Λ/.ιοτέρας των πάλαι τεχνιτών, δσον δέ και
άν τά αντικείμενα ταΰτα ήσαν άνθεκτικώτερα εις τάς άτμοσφαιρικάς έπιδράσεις δεν Οά
ήδύναντο παρά εις έξαιρετικάς περιπτιόσεις νά διασώσωσι την στιλπνότητα αυτών έν τή
γή κεχωσμένα, πλείστων δέ και τοιούτων ήδύνατο νά φθαρή τό έξωτερικόν επίχρισμα έν
όλα» ή έν μέρει — τοΰτο φαίνεται εις πολλά Δωδωναία αντικείμενα — διά τής μακράς έπι
τούτων επιδράσεως τής ύγράς γης, τοΰ άλατος ή άλλων ούσιών οργανικών ή ορυκτών.
Λίαν ούχ ήττον ισχυρό ν έπιχείρημα παραμένει τό άκόλουθον, δπερ και πάντων
προτάσσει υ ΥΠΙοηοΐδν.