DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: Historyzm, analogiczność, malowniczość: Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857 - 1910)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0123
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
WOJCIECH BAŁUS
HISTORYZM, ANALOGICZNOŚC, MALOWNICZOŚC. ROZWAŻANIA O CENTRALNYCH
KATEGORIACH TWÓRCZOŚCI TEODORA TALOWSKIEGO (1857—1910)
Pamięci Kazimiery Polio
Teodor Talowski należał niewątpliwie do naj-
wybitniejszych architektów polskich działających
na przełomie XIX i XX wieku h Studia architek-
toniczne odbywał w Wiedniu (1875—1877) u Kar-
la Kóniga i we Lwowie (1877—1881) u Juliana
Zachariewicza. Mieszkał i pracował zaś najpierw
w Krakowie, a następnie we Lwowie (od 1901),
gdzie piastował też stanowisko profesora rysun-
ków odręcznych i architektury średniowiecznej
w miejscowej Szkole Politechnicznej 1 2.
Talowski był architektem niezwykle płodnym
(świadczy o tym choćby liczba wybudowanych
przez niego ponad siedemdziesięciu kościołów), ce-
nionym za życia zarówno w kraju, jak i za grani-
cą. Uznanie zdobył już w początku lat dziewięć-
dziesiątych XIX w. dzięki projektom krakow-
skich kamienic. Dowodzi tego sukces na wysta-
1 Artykuł niniejszy oparty jeisit ina pracy magister-
skiej pt. „Rozkład hiistoryzmiu. Rzecz o Teodorze Takow-
skim” (Kraków 1985, mpis w Instytucie Historii Sztuki
UJ), wykonanej pod kierunkiem prof. dra hab. Piotra
Krakowskiego, któremu dziękuję jednocześnie za opiekę
i pomoc przy jej powstawaniu. Osobne słowa podzię-
kowania należą się recenzentowi pracy, prof. drowi Le-
chowi Kalinowskiemu, za wiele cennych uwag krytycz-
nych, które odwiodły mnie od „astrologicznego” upra-
wiania historii sztuki.
W przypisach użyto następujących skrótów bibliogra-
ficznych: A — Architekt, CTK — Czasopismo Technicz-
ne [krakowskie], CTL — Czasopismo Techniczne [lwow-
skie],
2 Podstawowe dane biograficzne podają: R a d o s t,
Teodor Talowski (Świat 1890), s. 260; S. Orgelbranda En-
cyklopedia Powszechna z ilustracjami i mapami, t. XIV,
wie architektonicznej w Turynie (1891)3, oraz li-
czne artykuły, które pojawiły się w początku lat
dziewięćdziesiątych w prasie krajowej. Rośnie li-
czba zamówień na kościoły, pałace i grobowce.
W r. 1900 L’Encycloyedie contemyoraine zamieś-
ciła obszerny artykuł omawiający z uznaniem je-
go twórczość 4. Projekty Talowiskiego publikowa-
ne były w Architekcie, w lwowskim Czasopiśmie
Technicznym, a także w prasie zagranicznej, m.
in. we francuskim czasopiśmie Cosmos i włoskim
Ingegneria civile et arti industrieli5.
Talowski wiele podróżował: jeździł po Niem-
czech, Francji ,,i po całej niemal Austrii” 6. Pro-
jektując mauzoleum w Chrzanowie, „zawezwany
został do Londynu”; zaś dla Ignacego Korwin-
-Milewskiego projektował „na miejscu” przebu-
dowę jego zamku na wyspie Santa Caterina ko-
Warszawa 1903, s. 392—393; E. Swieykowski, Pa-
miętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kra-
kowie, Kraków 1905, s. 290; Teodor Talowski. Wspomnie-
nie pośmiertne (CTL 1910), s. 242—243; W. E[kielski],
Teodor Talowski (A 1910), szp. 82—83; Teodor Talowski
(Tygodnik Ilustrowany 1910), s. 402; Józefa Czecha Ka-
lendarz krakowski: Na rok 1911, Kraków 1911, s. 84—85;
S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, War-
szawa 1954, s. 307; Z. Beiersdorf, Architekt Teodor
M. Talowski. Charakterystyka twórczości [w:] Sztuka 2.
połowy XIX wieku. Materiały Sesji SHS, Łódź, listo-
pad 1971, Warszawa 1973, s. 199—201.
3 (CTL 1910), s. 242.
4 Zob. (CTL 1901), s. 48.
5 Swieykowski, o.c., s. 290; (CTL 1910), s. 242.
6 R a d o s t, o.c., s. 260.
117
PL ISSN 0071—6723
WOJCIECH BAŁUS
HISTORYZM, ANALOGICZNOŚC, MALOWNICZOŚC. ROZWAŻANIA O CENTRALNYCH
KATEGORIACH TWÓRCZOŚCI TEODORA TALOWSKIEGO (1857—1910)
Pamięci Kazimiery Polio
Teodor Talowski należał niewątpliwie do naj-
wybitniejszych architektów polskich działających
na przełomie XIX i XX wieku h Studia architek-
toniczne odbywał w Wiedniu (1875—1877) u Kar-
la Kóniga i we Lwowie (1877—1881) u Juliana
Zachariewicza. Mieszkał i pracował zaś najpierw
w Krakowie, a następnie we Lwowie (od 1901),
gdzie piastował też stanowisko profesora rysun-
ków odręcznych i architektury średniowiecznej
w miejscowej Szkole Politechnicznej 1 2.
Talowski był architektem niezwykle płodnym
(świadczy o tym choćby liczba wybudowanych
przez niego ponad siedemdziesięciu kościołów), ce-
nionym za życia zarówno w kraju, jak i za grani-
cą. Uznanie zdobył już w początku lat dziewięć-
dziesiątych XIX w. dzięki projektom krakow-
skich kamienic. Dowodzi tego sukces na wysta-
1 Artykuł niniejszy oparty jeisit ina pracy magister-
skiej pt. „Rozkład hiistoryzmiu. Rzecz o Teodorze Takow-
skim” (Kraków 1985, mpis w Instytucie Historii Sztuki
UJ), wykonanej pod kierunkiem prof. dra hab. Piotra
Krakowskiego, któremu dziękuję jednocześnie za opiekę
i pomoc przy jej powstawaniu. Osobne słowa podzię-
kowania należą się recenzentowi pracy, prof. drowi Le-
chowi Kalinowskiemu, za wiele cennych uwag krytycz-
nych, które odwiodły mnie od „astrologicznego” upra-
wiania historii sztuki.
W przypisach użyto następujących skrótów bibliogra-
ficznych: A — Architekt, CTK — Czasopismo Technicz-
ne [krakowskie], CTL — Czasopismo Techniczne [lwow-
skie],
2 Podstawowe dane biograficzne podają: R a d o s t,
Teodor Talowski (Świat 1890), s. 260; S. Orgelbranda En-
cyklopedia Powszechna z ilustracjami i mapami, t. XIV,
wie architektonicznej w Turynie (1891)3, oraz li-
czne artykuły, które pojawiły się w początku lat
dziewięćdziesiątych w prasie krajowej. Rośnie li-
czba zamówień na kościoły, pałace i grobowce.
W r. 1900 L’Encycloyedie contemyoraine zamieś-
ciła obszerny artykuł omawiający z uznaniem je-
go twórczość 4. Projekty Talowiskiego publikowa-
ne były w Architekcie, w lwowskim Czasopiśmie
Technicznym, a także w prasie zagranicznej, m.
in. we francuskim czasopiśmie Cosmos i włoskim
Ingegneria civile et arti industrieli5.
Talowski wiele podróżował: jeździł po Niem-
czech, Francji ,,i po całej niemal Austrii” 6. Pro-
jektując mauzoleum w Chrzanowie, „zawezwany
został do Londynu”; zaś dla Ignacego Korwin-
-Milewskiego projektował „na miejscu” przebu-
dowę jego zamku na wyspie Santa Caterina ko-
Warszawa 1903, s. 392—393; E. Swieykowski, Pa-
miętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kra-
kowie, Kraków 1905, s. 290; Teodor Talowski. Wspomnie-
nie pośmiertne (CTL 1910), s. 242—243; W. E[kielski],
Teodor Talowski (A 1910), szp. 82—83; Teodor Talowski
(Tygodnik Ilustrowany 1910), s. 402; Józefa Czecha Ka-
lendarz krakowski: Na rok 1911, Kraków 1911, s. 84—85;
S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, War-
szawa 1954, s. 307; Z. Beiersdorf, Architekt Teodor
M. Talowski. Charakterystyka twórczości [w:] Sztuka 2.
połowy XIX wieku. Materiały Sesji SHS, Łódź, listo-
pad 1971, Warszawa 1973, s. 199—201.
3 (CTL 1910), s. 242.
4 Zob. (CTL 1901), s. 48.
5 Swieykowski, o.c., s. 290; (CTL 1910), s. 242.
6 R a d o s t, o.c., s. 260.
117