DOI Artikel:
Śniadecka-Kotarska, Magdalena: Formy narracyjne retablos andyjskich: casus Peru i Boliwii
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0147
Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii
143
Tematyka retablos zasługuje jednak na szczególną uwagę, bo wyróżnia
się tematami nie poruszanymi w innych dziedzinach sztuki ludowej. Stanowi
je jedyny w swoim rodzaju, specyficzny, i co ważne, niemal historyczny za-
pis zmian społeczno-politycznych dokonujących się w prowincjach górskich
w ostatnich dekadach. W Peru ta aktualna tematyka dotyczy scen ilustrujących
okres przemocy w latach 1980-2000, a w Boliwii przedstawień ukazujących
rozwój mobilizacji etnospołecznych, jakie doprowadziły do wyboru prezyden-
ta Evo Moralesa. Właściwe zrozumienie wartości poruszanych tematów i oce-
na ich interpretacji odbiegających od powszechnie przyjętych, wymaga przy-
bliżenia kontekstu wydarzeń etnopolitycznych w obu krajach.
2. Casus Peru
Raport Końcowy Komisji Prawdy i Pojednania (CVR) opublikowany
w 2003 r. ukazał prawdziwą skalę konfliktu wewnętrznego w Peru, jaki miał
miejsce w okresie 1980-2000, jak również jego złożony charakter. Przez lata
wypaczano socjologię rozwoju konfliktu, jego aktorów i formy przemocy. Do-
minująca liczba ofiar, wbrew promowanym przez władze rządowe opiniom,
nie wywodziła się z terenów miejskich a wiejskich, a pierwszymi agresora-
mi wobec cywili byli nie żołnierze guerrilli, a państwowe siły zbrojne i tajne
siły policji. Elementem składowym, ale o kluczowym znaczeniu rzutującym
na przebieg konfliktu, były tradycyjne zasady asymetrycznych relacji interet-
nicznych bazujące na niechęci i nieufności wobec mieszkańców pochodzenia
indiańskiego na izolowanych terenach. Te niesprawiedliwe relacje podtrzy-
mywano dzięki nierównomiernemu poziomowi rozwoju ekonomicznego i spo-
łecznego wynikającego z dominacji i eksploatacji jednych przez drugich oraz
odwiecznym przekonaniu o słuszności wyższości racji oraz przekonań ludno-
ści dominującej, tj. biało-metyskiej (uważającej się za jedynych przedstawicie-
li narodu) nad problemami i oczekiwaniami obywateli drugiej kategorii, tj. lud-
ności indiańskiej. W 1980 r. te zasady odżyły po raz kolejny w historii Peru, bo
świat biało-metyski przyzwyczajony do autorytarnego wypowiadania się, rzą-
dzenia i rozstrzygania wszelkich problemów w imieniu wszystkich obywateli
nie uwzględnił głębokich zmian światopoglądowych części Peruwiańczyków.
Ludność zamieszkująca tereny górskie, marginalizowana przez wieki uzyskała
w II połowie XX w. nadzieje na zmiany za sprawą ideologii lewicowej guerril-
li. Guerrilla nie zyskałaby tylu zwolenników wśród chłopów indiańskich, gdy-
by nie błędy rządzących. Drzemiące poczucie niesprawiedliwości społecznej
pod wpływem ideologii ultralewicowej, przy kompletnej najpierw obojętności
a potem wrogości sił państwowych, sprawiło, że mieszkańcy terenów górskich
stali się aktorami konfliktu wciąganymi różnymi metodami przez obie zwal-
143
Tematyka retablos zasługuje jednak na szczególną uwagę, bo wyróżnia
się tematami nie poruszanymi w innych dziedzinach sztuki ludowej. Stanowi
je jedyny w swoim rodzaju, specyficzny, i co ważne, niemal historyczny za-
pis zmian społeczno-politycznych dokonujących się w prowincjach górskich
w ostatnich dekadach. W Peru ta aktualna tematyka dotyczy scen ilustrujących
okres przemocy w latach 1980-2000, a w Boliwii przedstawień ukazujących
rozwój mobilizacji etnospołecznych, jakie doprowadziły do wyboru prezyden-
ta Evo Moralesa. Właściwe zrozumienie wartości poruszanych tematów i oce-
na ich interpretacji odbiegających od powszechnie przyjętych, wymaga przy-
bliżenia kontekstu wydarzeń etnopolitycznych w obu krajach.
2. Casus Peru
Raport Końcowy Komisji Prawdy i Pojednania (CVR) opublikowany
w 2003 r. ukazał prawdziwą skalę konfliktu wewnętrznego w Peru, jaki miał
miejsce w okresie 1980-2000, jak również jego złożony charakter. Przez lata
wypaczano socjologię rozwoju konfliktu, jego aktorów i formy przemocy. Do-
minująca liczba ofiar, wbrew promowanym przez władze rządowe opiniom,
nie wywodziła się z terenów miejskich a wiejskich, a pierwszymi agresora-
mi wobec cywili byli nie żołnierze guerrilli, a państwowe siły zbrojne i tajne
siły policji. Elementem składowym, ale o kluczowym znaczeniu rzutującym
na przebieg konfliktu, były tradycyjne zasady asymetrycznych relacji interet-
nicznych bazujące na niechęci i nieufności wobec mieszkańców pochodzenia
indiańskiego na izolowanych terenach. Te niesprawiedliwe relacje podtrzy-
mywano dzięki nierównomiernemu poziomowi rozwoju ekonomicznego i spo-
łecznego wynikającego z dominacji i eksploatacji jednych przez drugich oraz
odwiecznym przekonaniu o słuszności wyższości racji oraz przekonań ludno-
ści dominującej, tj. biało-metyskiej (uważającej się za jedynych przedstawicie-
li narodu) nad problemami i oczekiwaniami obywateli drugiej kategorii, tj. lud-
ności indiańskiej. W 1980 r. te zasady odżyły po raz kolejny w historii Peru, bo
świat biało-metyski przyzwyczajony do autorytarnego wypowiadania się, rzą-
dzenia i rozstrzygania wszelkich problemów w imieniu wszystkich obywateli
nie uwzględnił głębokich zmian światopoglądowych części Peruwiańczyków.
Ludność zamieszkująca tereny górskie, marginalizowana przez wieki uzyskała
w II połowie XX w. nadzieje na zmiany za sprawą ideologii lewicowej guerril-
li. Guerrilla nie zyskałaby tylu zwolenników wśród chłopów indiańskich, gdy-
by nie błędy rządzących. Drzemiące poczucie niesprawiedliwości społecznej
pod wpływem ideologii ultralewicowej, przy kompletnej najpierw obojętności
a potem wrogości sił państwowych, sprawiło, że mieszkańcy terenów górskich
stali się aktorami konfliktu wciąganymi różnymi metodami przez obie zwal-