144

Magdalena Śniadecka-Kotarska

czające się strony, zarówno przez państwowe siły zbrojne, jak i przedstawicieli
guerrilli. Mechanizm zbyt szybkiego, niezgodnego z rzeczywistością, utożsa-
mienia wszystkich mieszkańców terenów andyjskich ze zwolennikami guerril-
li ukazany został obiektywnie dopiero przez Raport Końcowy CVR w 2003 r.,
ale znacznie wcześniej powstawały wizualne dowody ilustrujące przyczyny
i skalę rozwoju nastrojów lewicowych wśród ludności okolic Ayacucho oraz
aktów przemocy i etnobójstwa. Tym niezwykle prostym, ale jakże wymownym
kulturowym dokumentem ilustrującym opisane powyżej procesy, były trady-
cyjne retablos.

2.1. Retablos peruwiańskie okresu przemocy i ich twórcy
Retablos należały do wytworów sztuki ludowej chętnie badanych w okre-
sie od lat 60. do lat 80. W latach 80. zaprzestano jednak na blisko dwie deka-
dy badań nad artesanią, bo twórcy ludowi rekrutowali się z terenów górskich,
a wiec terenów zamieszkałych przez terrorystów z Sendero Luminoso (dalej
SL). W 1984 r. wydano nawet dekret w ramach prawa antyterrorystycznego,
na mocy którego za nielegalne i oznaczające sprzyjanie Świetlistemu Szlakowi
uznawano jakiekolwiek wyobrażenia związane z wojną. W ten sposób zaczęto
interpretować także ekspresje ludowo-artystyczne dotykające tematu konfliktu.
Nie oznacza to jednak, że twórcy ludowi całkowicie zaprzestali swej działalno-
ści. Wyroby powstałe wówczas, nie badane dotychczas, stanowią bardzo inte-
resujący materiał źródłowy zasługujący dziś na szczególną uwagę.


[1. Masakra chłopów w Puracuti - Huamanga 2 czerwca 1983; Kobieta z dwójką
dzieci (fot. Jędrzej Kotarski)]