Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Sztuka Ameryki Łacińskiej 2011, nr 1

ISSN 2299-260X

Święta Gertruda Wielka - kult i ikonografia
w sztuce kolonialnej Nowej Hiszpanii

Antonio Rubial Garda
(Universidad Nadonal Autónoma de México)
Doris Bieñko de Peralta
(Instituto Nacional de Antropología e Historia — México)

Gertruda Wielka, mimo że dzisiaj jest świętą prawie zupełnie zapomnia-
ną w Ameryce Łacińskiej, była znana mieszkańcom Nowej Hiszpanii i Peru
w XVIII w. z wielu przedstawień. Zwykle wyobrażano ją jako zakonnicę
w czarnym habicie, z pastorałem opatki i sercem jako głównym atrybutem.
W tym właśnie czasie kult tej czternastowiecznej niemieckiej benedyktynki,
znanej też jako Gertruda z Helfty, rozpowszechnił się w całym imperium hisz-
pańskim i jego posiadłościach pozaeuropejskich. Jego ślady możemy znaleźć
nie tylko w Kastylii, Aragonii i Portugali, ale także w Peru, Kolumbii, Wenezu-
eli, Boliwii i Meksyku1.

1 Św. Gertruda Wielka (Santa Gertrudis la Magna, 1256-1302), znana też jako Gertruda
z Helfty, miała kilka imienniczek, które były nieznane w kulturze iberoamerykańskiej. Wśród
nich możemy wymienić św. Gertrudę z Nivelles, opatkę z VII w. i patronkę ogrodników chronią-
ca przed plagami myszy, której święto obchodzono w marcu. W Europie były znane też Gertruda
z Aldenberg (XIII w.), Gertruda van der Oosten - czternastowieczna beginka i Gertruda z Hac-
keborn, o której jeszcze wspomnimy. Fakt istnienia imienniczek jest istotny, ponieważ w specja-
listycznej literaturze iberoamerykańskiej często są one mylone, tak jak np. w przypadku Diccio-
nario iconográfico religioso peruano autorstwa Nandy Leonardini i Patricji Bordy (Leonardini,
Bordy 1996: 137), gdzie przedstawia się Gertrudę z Helfty z biografią Gertrudy z Nivelles.