Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

142

Magdalena Śniadecka-Kotarska

zywały dużą trwałość dzięki swej uniwersalności, jak np. typowe wydarzenia
z życia społeczności rolniczo-hodowlanych: siewy czy zbiory. Umieszczanie
wyobrażeń i scen z życia codziennego rosło stopniowo, początkowo inspiracją
było zainteresowanie indygenistów, a potem również podobne gusta odbiorców
zewnętrznych - odwiedzających Andy turystów zagranicznych.
Rosnąca produkcja przeznaczona na rynek zewnętrzny spowodowała wy-
kształcenie pewnego kanonu kompozycyjnego - na ogół niższe poziomy reta-
blos przeznaczano na sceny codzienne i dotyczące wydarzeń bieżących, wyż-
sze pozostawiając na tradycyjne wyobrażenia religijne.
Tematyka retablos masowo produkowanych na potrzeby rynku zewnętrz-
nego, z czasem głównie dla przybywających turystów, zmieniała się oczy-
wiście, odpowiadając bieżącym gustom odbiorców, ilustrując jednak zawsze
w jakimś aspekcie wiedzę i poglądy jej twórców jako reprezentantów określo-
nych grup społecznych. Zwykle wyobrażenia odnoszące się do codziennego
życia i miejscowych problemów były umieszczane w dolnych piętrach kom-
pozycji. W oparciu o tematykę najczęściej powtarzającą się wyróżnić można:
- sceny biblijno-religijne (Adam i Ewa, Narodziny Chrystusa, Uciecz-
ka do Egiptu, Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie);
- sceny historyczne odnoszące się najczęściej do czasów inkaskich lub
okresu podboju hiszpańskiego (np. zabójstwa Atahualpy), walk epoki
kolonialnej (np. powtarzanych w różnych wersjach scen z powstania
Tupaka Amaru i Tupaka Katari) czy okresu walk o niepodległość (ty-
powe stały się wizerunki batalii o Ayacucho czy Sucre);
- sceny z życia codziennego i odświętnego ilustrujące tradycyjne pra-
ce związane przede wszystkim z andyjskim kalendarzem rolniczym
(siewy, żniwa, znakowanie zwierząt) oraz działalnością rękodzielni-
czą (wyrób tkanin, kapeluszy, sceny z lokalnych targów) oraz sceny
związane z życiem religijnym jak święta ku czci patrona wsi, Semana
Santa, Corpus Cristi czy karnawał z diaboladas',
- sceny ilustrujące zmiany życia na wsi: ukazujące realia pracy w sys-
temie zależnym gamonales, potem zmian okresu reformy rolnej, roz-
woju handlu pojawienia się turystów, rozwoju komunikacji, proble-
mów wynikających z migracji do miast.
Podobną klasyfikację tematyki można przeprowadzić w odniesieniu do in-
nych wyrobów sztuki ludowej charakterystycznych dla różnych rejonów andyj-
skich, jak i generalnie południowoamerykańskich. Mowa tu o dekoracji tykw,
ceramiki, motywach hafciarskich oraz wzorach tkackich2 czy też przedstawie-
niach pojawiających się w malarstwie ludowym.
2 Szczególnie z okolic Puno i Cuzco w wypadku Peru oraz Oruro, Potosi, Tarabuquenos
w wypadku Boliwii.