Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

141

1.2. Typologia retablos
Retablos są drewnianymi skrzynkami różnej wielkości, ich rozmiary mogą
liczyć od kilkunastu centymetrów do półtora metra. Od frontu umieszczone jest
zamykanie jedno lub dwudrzwiowe, czasami ołtarzyki przybierają formę tryp-
tyków. Wewnątrz skrzyni znajdują się sceny figuralne komponowane na kilku
poziomach: od jednego do czterech. Dodatkową powierzchnię zdobniczą sta-
nowią trójkątne zwieńczenia drzwi i same płaszczyzny zamknięć, zamieniane
niekiedy w kolejne, istotne elementy kompozycji.
1.3. Ornamentyka, kolorystyka, surowce
Cała powierzchnia wnętrza skrzynek oraz drzwi po stronie zewnętrznej
i wewnętrznej są zazwyczaj bogato zdobione dużymi wielobarwnymi moty-
wami roślinnymi i kwiatowymi wywodzącymi się z tradycji kolonialnych. Po
stronie wewnętrznej motywy kwietne zastępowane są niekiedy malowanymi
scenami figuralnymi — będącymi rozwinięciem scen głównych znajdujących
się wewnątrz skrzyni, na wszystkich poziomych „kondygnacjach” retablos.
Dzięki temu oglądający uzyskują szerszy panoramiczny obraz przedstawia-
nych „historii”. Sceny główne tworzą na ogół kompozycje z figur umieszcza-
nych na poszczególnych poziomach, a wyobrażenia malowane na drzwiach
stanowią ich dopełnienie. Typową cechą retablos andyjskich jest luźne prze-
platanie się symbolicznych motywów o tradycjach prekolumbijskich (kondor,
słońce, księżyc, góra) z symbolami chrześcijańskimi np. Męki Pańskiej (Arma
Christi czyli gwoździe, drabina, krzyż). Tło wypełnia na ogół lokalny pejzaż.
Kolorystykę charakteryzuje wielobarwność z dominacją kolorów żywych, czy-
stych, jaskrawych, zestawianych najczęściej kontrastowo. Podstawowym su-
rowcem dla wszystkich retablos było dawniej drewno, potem przez dziesięcio-
lecia figurki wykonywane były z masy ziemniaczanej, kukurydzianej, z chleba,
gliny, a od niedawna także z ceramiki i fabrycznej modeliny.
1.4. Tematyka
Dominująca dawniej tematykę religijną zastąpiono:
- scenami ilustrującymi religijność ludową np. prezentującymi lokalne
fiesty ku czci patrona wsi;
- scenami ukazującymi wydarzenia historyczne z bardziej lub mniej
odległej przeszłości;
- scenami z życia codziennego;
- wyobrażeniami dokumentującymi aktualne problemy społeczne i po-
lityczne z jakimi borykali się twórcy w danym momencie.
Zależnie od wiedzy oraz bieżących wydarzeń, które stanowiły inspirację
dla miejscowych artystów, jedne tematy „przemijały” dość szybko, inne wyka-