Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

192

Antonio Rubial García, Doris Bieñko de Peralta

z rodem hrabiego z Mansfeldu w Saksoni i ustalenie jako miejsca jej urodze-
nia miasteczka Eisleben (data została ustalona na 1256 r.), gdzie ponad dwie-
ście lat później przyszedł na świat Marcin Luter. Tak wiec Gertruda z Helfty
lub Gertruda Wielka była przedstawiana w XVII w. w Hiszpanii jako symbol
kontrreformacji i jako antycypowane panaceum przeciwko wierze i naukom lu-
teranów.
Niewątpliwie te nieścisłości biograficzne wywarły wpływ na kształto-
wanie się ikonografii Gertrudy w kulturze hiszpańskiej: przedstawiano ją jako
opatkę benedyktyńską z pastorałem w reku, z książką, gęsim piórem i kałama-
rzem - aluzja do jej twórczości jako autorki dzieł mistycznych i autobiogra-
fii. Wczesnym przykładem takiego „błędnego” wyobrażenia może być grafika
z 1605 r. ze strony tytułowej jej dzieł [il. 1]. Na niektórych przedstawieniach,
znacznie rzadszych, towarzyszyła jej też św. Matylda, rzekoma siostra.
Jednym z najwcześniejszych świadectw mówiących o rozpowszechnieniu
się wizerunku św. Gertrudy jest wzmianka z roku 1603, pióra brata Diego de
Yepes z zakonu hieronimitów, byłego spowiednika Filipa II i św. Teresy od Je-
zusa (z Awili), a także biskupa Tarazony7. Wszystko wskazuje na to, że Die-
go de Yepes był bardzo zainteresowany rozpowszechnieniem kultu św. Ger-
trudy i zlecił namalowanie jej portretu, na podobieństwo portretu anonimowej
benedyktynki, który posiadał. W liście8 z 1603 r. adresowanym do Leandro de
Granada, tłumacza i wydawcy dzieł Gertrudy, Yepes sam się przedstawia jako
pomysłodawca tej prawdopodobnie pierwszej hiszpańskiej reprezentacji nie-
mieckiej świętej:
Jej pierwszy portret, który stworzono w Hiszpanii, kazałem go namalo-
wać według wizerunku innej mniszki tego samego zakonu, który znaj-
dował się w skarbcu królewskim. I wyszła najpiękniejsza z postaci, jakie
zostały wykonane w Hiszpanii. I żeby odróżnić ją od oryginału, umieści-
łem jej Boże Dziecię w sercu i napis ze słowami, które jej Nasz Pan po-
wiedział: „Invenies me in corde Gertrudis”, i siedem pierścieni na pra-

7 Gertrudis ła Magna, Libro intitulado Insinuación de la Divina Piedad revelado a Santa
Gertrudis, przekład z łaciny Leandro de Granada (OSB), wydrukowana w drukarni Antoni Ra-
mírez, Salamanca 1605 r. i 1607 r. Również biografie autorstwa Alonso Andrade oraz Juan Bau-
tista Lardito. Alonso de Andrade, Vida de la gloriosa virgen y abadesa Santa Gertrudis de Eys-
levio Mansphledense de la orden del glorioso patriarca San Benito. Madryt, Joseph Fernández
de Buendía, 1663. Juan Bautista Lardito, Idea de una perfecta religiosa en la vida de Santa Ger-
trudis la Grande, hija del gran padre y patriarca San Benito. Madrid, Francisco del Hierro,
1717 r. Także dzieło de José Fernández, Philosophia del cielo enseñada por sabiduría increada,
Barcelona, Antonio Lacavalleria, 1692 r.
8 List Diego de Yepesa do Leandra z Granady z datą 15 listopada 1603 r. Segunda y útima
parte de las admirables y regaladas revelaciones... wydane przez brata Leandra z Granady, Val-
ladolid, 1607 r.