DOI Artikel:
Philadelpheus, Alexandros: Anaskaphai Nikopoleōs: Archaiotatē Christianikē Basilikē, [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0043
αε 1916
'Ανασκαφαί Νικοπόλεως· ύπο Ά. Φιλαδελφέως. 'λ'λ
τοΰτο καθίσταται φανερον έκ της πληθύος των τε-
μαχίων τούτο>ν, άτινα κατά την άνασκαφήν τοΰ
χώρου τούτου ήλθον είς φως καϊ ών πλείστα δ'σα
καλύπτουσι νΟν τήν έπιφάνειαν άνωθεν (είκ.Ι,Β).
Έπϊ ταύτης ανήρχετο τις διά πενταβαΦμίον
κλίμακος (πίν. 1, είκ. 1 ΓΓΓΓ) προς Δ του ημι-
κυκλίου, ήτις ήγεν έκ του κεντρικού- κλίτους του
ναοΟ προς το Ίερδν άνω Βήμα. Το ύψος της κλί-
μακος ταύτης είνε Ί'50, το δέ πλάτ. 2*51. Εκά-
στης βαθμίδος πλ. και ύψ. 0-26. Έσαν οε πασαι
έπενδεδυμέναι ύπο μαρμάρινων πλακών. Εκατέ-
ρωθεν της κλίμακος ή κάθετος πρόσοψις τοΰ ημι-
κυκλικού βήματος άπετέλει επιφανείας, ών έκα-
τέρα, δεξιόθεν και άριστερόθεν, είχε πλ. 1-77.
Και ώνομάσαμεν μεν προχείρως « ίερΌν βήμα»
τον χώρον τούτον τον εσωθεν της Άψΐδος, άλλ' ή
σημασία αύτη δεν είνε ακριβής, διότι και το σχήμα
και ή ολη κατασκευή αύτοΟ άποδεικνύουσιν ό'τι
τούτο ήτο Σννϋρονον, ή έν ταΐς αρχαίας δηλ.
Βασιλικαΐς ύψηλή και πλουσίως διακεκοσμημένη
έζέδρα, εφ' ής ήσαν άνιδρυμένοι οί θρόνοι τοΟ Επι-
σκόπου και των Πρεσβυτέρων.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς γ οίνου: κα-
τεσκευάζοντο εντός της Άψΐδος τοιαύτα Σνν&ρονα
ή Πρεσβυτήρια (ΡΓΘδβγίβΠΕί), ώς έν Άγια Σο-
φία Κωνσταντινουπόλεως (πρβ. Εύγ. Μ. Άντω-
νιάδου, Εκφρασις της Άγιος Σοφίας, τόμ. I, πίν.
ΙΖ'), έν Άγίω Γεωργίω Εζρα Συρίας, έν Παρεν-
τίω (Ρβγθπζο) και Γράδω Ιταλίας, έν ναώ Κοι-
μήσεως Νικαίας κλπ., ένθα έτίθετο είκονικώς ό
«θρήνος, έν ώπερ Ό παυ,βασιλεύς Χοιστόε ποοκά-
θηται μετά τών αύτοΰ Αποστόλων». Έκεΐ και ό
Επίσκοπος κάΟηται «τω συνθρόνω τον ΧοιστΌν
έκμιμούμενος, συγκαθέδρους έχων και τούς συνε-
πισκόπους καϊ ιερείς, μιμούμενος τούς αποστό-
λους ».
Το Σύνθρονον ώς έκ τοΰ σχήματος αύτοϋ' έκα-
λεΐτο και « Κνκλεΐον ». Βραδύτερον ό ίερος έκεΐνος
χώρος άφιερώθη τελείως τη θεία Μυσταγωγία, ό
ο επισκοπικός μετά τών λοιπών θρόνων μετηνέχθη
προς τον έκτος της Άψΐδος χώρον, όπου ίδρύθη
βήμα έπίπεδον και εύμέγεΟες «Σωλέα» έπικληΟέν.
Το τετράγωνον τούτο συνήθως περιεφράσσετο πέριξ
διά κιγκλίδων ή δια στηϋαίον {θωρακίου), δπεο οί
χριστιανοί ώνόμαζον Διάστυλα και Κοσμήτας,
ανήρχετο ο ο κλήρος επ αυτού οια μικρας κλιαα-
κος έν τω μέσω της προσόψεως αύτοΰ κειμένης,
εις το άνω της όποιας ύπήρχον τά «άγια Ουρία» ή
« ιερά πύλη». Το έΗέχον τούτο βήμα, έν μεγά-
λαις Βασιλικαΐς ηύρύνετο λίαν πολλάκις όπως πε-
ριλαμβάνη και τον "Αμβωνα, το Βήμα τών Ανα-
γνωστών, (Ιοοοδ Ιβββηαϋ ΙβοΙίοηϊδ), έτι δέ και τά-
ναλόγια (ριιΐρϊΐα) τών ψαλτών (δθ1ιο1& οαηΐο-
ΐ'αηι). 1 οιαύτας διαφόρους Σωλέας δύναται τις και
νυν έτι νά ?ου] έν άρχαιοτάταις Βασιλικαΐς εν τε
τη Ανατολή και τή Δύσει, ϊδίίος έν τη τελευ-
ταία, όπου και μέχρι σήμερον διετηρήΟη ή έν τοις
μεγάλοις ναοΐς έσωτερική αύτη διασκευή" πρβ. άρ-
χαιοτάτην Βασιλικήν Αρκαδίου έπ' ονόματι του
Άγιου Μήνα. έν Αίγύπτω (Κίΐιιϊηιαηη. Η^ηοΙΙ). ά.
οΐιπδΐΐ. αΓοΜοΙ. σελ. 196 είκ. 56), Αγίου Λαυ-
ρεντίου (8. ΙίΟΓβηζο! 6°° αιώνος, Άγ. Κλήμεντος
0ου και 12ου αιώνος έν "Ρώμη, κλπ. κλπ." πρβ.
και Ρτο11ηιΐ(ΐ1ιαΐ)ΐ.Ύ\\α ιηοηπιιιβηίβ οί Οΐιπδΐίαη
Κοηιβ, σελ."70, 104, 123, 169, 170 κλπ. και
Ε&δβϊΰβ, Κιιη8ΐ§θ8θ1ιϊοΙιίβ σελ. 246.
'Αγία Τράπεζα.
Μετά τήν άποκάλυψιν τοΰ έσωτερικοΰ της άψΐ-
δος προέβην εις τήν άνασκαφήν τοΰ προ αύτής χώ-
ρου, όστις δ' όμως δεν παρουσίαζε μεγάλην έπί-
χιοσιν. ΕύΟύς προ της κλίμακος απεκαλύφθη ει:
μικράν από ταύτης άπόστασιν βαθύ κοίλωμα (πίν.
1, Λ) είς σχήμα Ω, όπερ έχει βάθος 0'θΌ, μήκος
0'80 κα'ι πλάτος 0'2,'ϊ έν τω άνω μέρει καϊ 0/55
προς τά. κάτω. Ιοΰτο είνε εκτισμένον έπιμελώς
λίαν διά πλίνθων, το δέ δάπεδον έν τω βάΟει απο-
τελείται ύπο μεγάλης και παχείας μαρμάρινη;
πλακός. 'ΕπΙ ταύτης άνεύρομεν άποκείαενα οστά
τινα ανθρώπινα και ψηφΐόας πολυ'/ρώμους έκ λί-
θου. Βεβαίως τά όστα έτέΟησαν δι' ιερόν τινα σκο-
πόν έντος ούτω άσφαλοΰς κρύπτης, δεν ύπάρχει
δ' άμφιβολία ότι ταΰτά εΐσιν ίερά λείψανα. Έξ ού
εικάζω οτι το κοίλωμα έκεΐνο οέν είνέ τι άλλο ή
αύτο το εγκαίνιον τοΰ μεγάλου τούτου ναοΰ, έπ'
αύτοΰ οέ Οά ήτο άνιδρυμένη και ή «Άγια τρά-
πεζα «.Ταύτης λείψανα πιθανόν νά είνε παχύταταί
τίνες μαρμάριναι πλάκες έκεΐ που πλησίον άνευρε-
θεΐσαι, άλλ αΐτινές είσιν ούτο,) οϊκτρώς ήκρωτη-
'Ανασκαφαί Νικοπόλεως· ύπο Ά. Φιλαδελφέως. 'λ'λ
τοΰτο καθίσταται φανερον έκ της πληθύος των τε-
μαχίων τούτο>ν, άτινα κατά την άνασκαφήν τοΰ
χώρου τούτου ήλθον είς φως καϊ ών πλείστα δ'σα
καλύπτουσι νΟν τήν έπιφάνειαν άνωθεν (είκ.Ι,Β).
Έπϊ ταύτης ανήρχετο τις διά πενταβαΦμίον
κλίμακος (πίν. 1, είκ. 1 ΓΓΓΓ) προς Δ του ημι-
κυκλίου, ήτις ήγεν έκ του κεντρικού- κλίτους του
ναοΟ προς το Ίερδν άνω Βήμα. Το ύψος της κλί-
μακος ταύτης είνε Ί'50, το δέ πλάτ. 2*51. Εκά-
στης βαθμίδος πλ. και ύψ. 0-26. Έσαν οε πασαι
έπενδεδυμέναι ύπο μαρμάρινων πλακών. Εκατέ-
ρωθεν της κλίμακος ή κάθετος πρόσοψις τοΰ ημι-
κυκλικού βήματος άπετέλει επιφανείας, ών έκα-
τέρα, δεξιόθεν και άριστερόθεν, είχε πλ. 1-77.
Και ώνομάσαμεν μεν προχείρως « ίερΌν βήμα»
τον χώρον τούτον τον εσωθεν της Άψΐδος, άλλ' ή
σημασία αύτη δεν είνε ακριβής, διότι και το σχήμα
και ή ολη κατασκευή αύτοΟ άποδεικνύουσιν ό'τι
τούτο ήτο Σννϋρονον, ή έν ταΐς αρχαίας δηλ.
Βασιλικαΐς ύψηλή και πλουσίως διακεκοσμημένη
έζέδρα, εφ' ής ήσαν άνιδρυμένοι οί θρόνοι τοΟ Επι-
σκόπου και των Πρεσβυτέρων.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς γ οίνου: κα-
τεσκευάζοντο εντός της Άψΐδος τοιαύτα Σνν&ρονα
ή Πρεσβυτήρια (ΡΓΘδβγίβΠΕί), ώς έν Άγια Σο-
φία Κωνσταντινουπόλεως (πρβ. Εύγ. Μ. Άντω-
νιάδου, Εκφρασις της Άγιος Σοφίας, τόμ. I, πίν.
ΙΖ'), έν Άγίω Γεωργίω Εζρα Συρίας, έν Παρεν-
τίω (Ρβγθπζο) και Γράδω Ιταλίας, έν ναώ Κοι-
μήσεως Νικαίας κλπ., ένθα έτίθετο είκονικώς ό
«θρήνος, έν ώπερ Ό παυ,βασιλεύς Χοιστόε ποοκά-
θηται μετά τών αύτοΰ Αποστόλων». Έκεΐ και ό
Επίσκοπος κάΟηται «τω συνθρόνω τον ΧοιστΌν
έκμιμούμενος, συγκαθέδρους έχων και τούς συνε-
πισκόπους καϊ ιερείς, μιμούμενος τούς αποστό-
λους ».
Το Σύνθρονον ώς έκ τοΰ σχήματος αύτοϋ' έκα-
λεΐτο και « Κνκλεΐον ». Βραδύτερον ό ίερος έκεΐνος
χώρος άφιερώθη τελείως τη θεία Μυσταγωγία, ό
ο επισκοπικός μετά τών λοιπών θρόνων μετηνέχθη
προς τον έκτος της Άψΐδος χώρον, όπου ίδρύθη
βήμα έπίπεδον και εύμέγεΟες «Σωλέα» έπικληΟέν.
Το τετράγωνον τούτο συνήθως περιεφράσσετο πέριξ
διά κιγκλίδων ή δια στηϋαίον {θωρακίου), δπεο οί
χριστιανοί ώνόμαζον Διάστυλα και Κοσμήτας,
ανήρχετο ο ο κλήρος επ αυτού οια μικρας κλιαα-
κος έν τω μέσω της προσόψεως αύτοΰ κειμένης,
εις το άνω της όποιας ύπήρχον τά «άγια Ουρία» ή
« ιερά πύλη». Το έΗέχον τούτο βήμα, έν μεγά-
λαις Βασιλικαΐς ηύρύνετο λίαν πολλάκις όπως πε-
ριλαμβάνη και τον "Αμβωνα, το Βήμα τών Ανα-
γνωστών, (Ιοοοδ Ιβββηαϋ ΙβοΙίοηϊδ), έτι δέ και τά-
ναλόγια (ριιΐρϊΐα) τών ψαλτών (δθ1ιο1& οαηΐο-
ΐ'αηι). 1 οιαύτας διαφόρους Σωλέας δύναται τις και
νυν έτι νά ?ου] έν άρχαιοτάταις Βασιλικαΐς εν τε
τη Ανατολή και τή Δύσει, ϊδίίος έν τη τελευ-
ταία, όπου και μέχρι σήμερον διετηρήΟη ή έν τοις
μεγάλοις ναοΐς έσωτερική αύτη διασκευή" πρβ. άρ-
χαιοτάτην Βασιλικήν Αρκαδίου έπ' ονόματι του
Άγιου Μήνα. έν Αίγύπτω (Κίΐιιϊηιαηη. Η^ηοΙΙ). ά.
οΐιπδΐΐ. αΓοΜοΙ. σελ. 196 είκ. 56), Αγίου Λαυ-
ρεντίου (8. ΙίΟΓβηζο! 6°° αιώνος, Άγ. Κλήμεντος
0ου και 12ου αιώνος έν "Ρώμη, κλπ. κλπ." πρβ.
και Ρτο11ηιΐ(ΐ1ιαΐ)ΐ.Ύ\\α ιηοηπιιιβηίβ οί Οΐιπδΐίαη
Κοηιβ, σελ."70, 104, 123, 169, 170 κλπ. και
Ε&δβϊΰβ, Κιιη8ΐ§θ8θ1ιϊοΙιίβ σελ. 246.
'Αγία Τράπεζα.
Μετά τήν άποκάλυψιν τοΰ έσωτερικοΰ της άψΐ-
δος προέβην εις τήν άνασκαφήν τοΰ προ αύτής χώ-
ρου, όστις δ' όμως δεν παρουσίαζε μεγάλην έπί-
χιοσιν. ΕύΟύς προ της κλίμακος απεκαλύφθη ει:
μικράν από ταύτης άπόστασιν βαθύ κοίλωμα (πίν.
1, Λ) είς σχήμα Ω, όπερ έχει βάθος 0'θΌ, μήκος
0'80 κα'ι πλάτος 0'2,'ϊ έν τω άνω μέρει καϊ 0/55
προς τά. κάτω. Ιοΰτο είνε εκτισμένον έπιμελώς
λίαν διά πλίνθων, το δέ δάπεδον έν τω βάΟει απο-
τελείται ύπο μεγάλης και παχείας μαρμάρινη;
πλακός. 'ΕπΙ ταύτης άνεύρομεν άποκείαενα οστά
τινα ανθρώπινα και ψηφΐόας πολυ'/ρώμους έκ λί-
θου. Βεβαίως τά όστα έτέΟησαν δι' ιερόν τινα σκο-
πόν έντος ούτω άσφαλοΰς κρύπτης, δεν ύπάρχει
δ' άμφιβολία ότι ταΰτά εΐσιν ίερά λείψανα. Έξ ού
εικάζω οτι το κοίλωμα έκεΐνο οέν είνέ τι άλλο ή
αύτο το εγκαίνιον τοΰ μεγάλου τούτου ναοΰ, έπ'
αύτοΰ οέ Οά ήτο άνιδρυμένη και ή «Άγια τρά-
πεζα «.Ταύτης λείψανα πιθανόν νά είνε παχύταταί
τίνες μαρμάριναι πλάκες έκεΐ που πλησίον άνευρε-
θεΐσαι, άλλ αΐτινές είσιν ούτο,) οϊκτρώς ήκρωτη-