Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Archivio storico dell'arte — 2.Ser. 1.1895

DOI Heft:
Fasc. I-II
DOI Artikel:
Baudi di Vesme, Alessandro: Giovan Francesco Caroto alla corte di Monferrato
DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.19207#0050

DWork-Logo
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
GIOVAN FRANCESCO CAROTO ALLA CORTE DI MONFERRATO

41

(dignità che conferiva la nobiltà personale e corrispondeva press'a poco a quella odierna di
«entiluomo di camera onorario), non ci pervenne. Ilo però trovato nell'Archivio civico di Casale
un atto rogato dal notaio Antonio Balliani, addì 12 luglio 1516, dal quale appaiono l'altis-
sima considerazione di cui il pittore veronese godeva presso la Corte di Monferrato e la
benevolenza di quel signore verso di lui, benevolenza che non s'esplicava soltanto, come
pur troppo spesso accadeva, con titoli onorifici, ma col dono di estesi ed ubertosi terreni,
immuni da tributi. Ecco il documento:

« Gulielmus marchio Montisferrati etc. Fidelia obsequia indefessique iabores quibus
liactenus in serviciis nostris summa cum fide, integra devotione et animi promptitudine
versatus est et continue versatur providus vir magister Franciscus Carotus Yeronensis
pictor, exigunt ut eum non solum diligamus, prout summopere diligimus, sed dilectionem
nostrani erga eum re ipsa medio liberalitatis et munifìcientie declaremus et munifice tracte-
mus, ut cognita erga eum liberalitate et benignitate nostra, in eisdem fide observantia et
obsequiis nostris promptiori vehementiorique animo in dies magis infiammetur, et ceteri qui
nobis servire habent exemplo simili traliantur. Premissorum igitur consideratione, tenore
presentium... titillo pure mere simplicis et irrevocabilis donationis... et in aliqualem remu-
nerationem obsequioruin et benemeritorum suorum nobis prestitorum et in futurum per
ipsum prestandorum, eidem magistro Francisco presenti et acceptanti... traddimus et donamus
infrascriptas proprietates sitas super fìnibus huius civitatis nostre Casalis. Tidelicet primo
petiam unam terre in roncho Ozie... modiorum vigiliti quatuor. Item aliam petiam terre...
modiorum quinque. Item petiam unam terre ad guardiani Ozie... modiorum quinque. Item
aliam petiam terre... modiorum quinque... Ordinantes insuper quod predicta predia sint de
cetero et perpetuis temporibus immunia et exempta de quibuscumque taleis tributis angari is
et aliis oneribus tam ordinariis quam extraordinariis... ».

Uno strumento del 5 marzo 1517 fu rogato da Lazaro Castello, presente fra gli altri
testi « magistro Francisco Caroto de Yerona marchionali pictore ».

Il 4 ottobre 1518 Guglielmo marchese di Monferrato — « bello signore et virtuoso », come
lo chiama il cronista Saluzzo di Castellar, che lo conobbe — dopo breve malattia moriva
in Trino, lasciando alla moglie Anna la tutela del figlio Bonifacio e delle due figlie. Sia che
questa morte coincidesse col termine dei lavori che si desideravano dal Caroto, sia che la
vedova marchesa, prevedendo che le turbolenze e i pericoli che sogliono accompagnare le
reggenze l'avrebbero distratta affatto dall'arte, licenziasse il pittore, sta il fatto che questi
ritornò in patria. Ciò conferma il Yasari: «Morto il marchese Guglielmo, si partì Giovan
Francesco da Casale, avendo prima venduto ciò che in quelle parti aveva ».

Quest'ultimo particolare, cioè che il Caroto prima di partire abbia alienato tutti i beni
stabili che aveva ricevuto in premio dei suoi lavori, è smentito dai seguenti due atti da
me rinvenuti nei minutari di Filippo de Alba notaio in Casale:

1523, 24 gennaio. — « Egregius magister Franciscus Carotus Yeronensis pictor et came-
rarius illustrissimi domini marcliionis Montisferrati, sciens se sub die 27 mensis januarii
proxime preteriti infrascriptas proprietates suas locationis titillo concessisse nobilibus dominis
Petro Bellono et Johanni Augustino Marie civibus Casalis... prout instrumento fieri rogato
mihi Philippo de Alba..., non recedens a locatione predicta, sed illam potius confirmando
et in multis reformando..., locat predictis nobilibus dominis Petro Bellono et Johanni Au-
gustino Marie presenti bus... proprietates infrascriptas... videlicet (omissis)... Et hoc ad
aimos tres inceptis in kalendis januarii proxime preteritis... prò fictu annuali scutorum
quadraginta solis singulo anno solvendorum... ».

1523, 28 marzo. — « Egregius magister Franciscus Carotus pictor Yeronensis residens in
< ivitate Casalis... vendidit... spectabilibus dominis Karolo et Alexandre fratribus de Montilio
ex nobilibus Yillenove... proprietates infrascriptas, quas ipse magister Franciscus habuit
titulo permutationis a reverendo domino fratre Yincentio de Becliis ministro hospitalis
( asalensis, cum pacto quod prefatus dominus minister possit ipsas proprietates emere... prò

Archivio Storico dell'Arte, Anno Vili, fase. I-II. 0
 
Annotationen