DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0082
56
B. DĄB-KALINOWSKA
Dekoracja malarska prezbiterium koprzywnickiego została podzielona
na dwie strefy. W górnej znajduje się przedstawienie Sądu Ostatecznego,.
a w dolnej, podzielonej na dwie części, widnieją Mater Misericordiae i Ewa
przy Drzewie Wiadomości Dobrego i Złego oraz Żyjący Krzyż z Eklezją
i Synagogą. W górnej strefie malowidła na dużej płaszczyźnie gładkiego
gruntu, z wyodrębnionym pasem terenu widnieje zachowana jedynie fra-
gmentarycznie grupa Deesis. Chrystus Sędzia został przedstawiony w raan-
dorli i ze stopami opartymi na tęczy. Z mandorli wychodzi miecz ostrzem,
skierowany w dół, z umieszczoną na nim figurką grzesznika. Po prawej
stronie Chrystusa klęczy z modlitewnie złożonymi rękami, zwrócony w
stronę Chrystusa brodaty, odziany w luźny, długi płaszcz, św. Jan Chrzci-
ciel. Wokół jego głowy biegnie wstęga z niezachowanym już dziś napisem.
Umieszczona po przeciwnej stronie Sędziego Maria zachowała się zale-
dwie w zarysie. Wokół jej głowy znajduje się także wstęga. Poza Marią
widoczne są dolne partie bramy raju. Wokół mandorli z Chrystusem-Sę-
dzią i postacią św. Jana Chrzciciela znajdują się sarkofagi z nagimi posta-
ciami zmartwychwstających, którzy po lewej stronie mandorli leżą lub
klęczą ze złożonymi modlitewnie rękami, gdy po prawej powstają z gesta-
mi trwogi i przerażenia. Ponad postacią św. Jana widoczny jest wyłania-
jący się z chmur anioł dmący w trąbę. Z prawej strony, na wyodrębnio-
nym pasie pofalowanego terenu, przedstawiona została paszcza Lewiatana,
której otwór pokazany z profilu przybrał formę kolistą i zakończony został
od góry jakby kłem. W jej wnętrzu znajduje się siedzący, widoczny profi-
lem, Belzebub o trzech twarzach, z koroną przechodzącą w dwa splecione
rogi na głowie. Jego nogi zakończone są szponami. Z głowy Belzebuba bu-
chają płomienie. Jeden z grzeszników znajduje się na kolanach Belzebuba,
drugi z nich spada. Do paszczy piekielnej zbliża się grupa grzeszników
ustawionych obok siebie i związanych łańcuchem. Grupę tę prowadzi ciąg-
nąc za łańcuch szatan, pomiędzy jego nogami umieszczona została mała fi-
gurka grzesznika. Znajdujący się na końcu grupy inny diabeł pogania wi-
dłami opornych. Obaj szatani mają rogi na głowach i płetwy na stopach.
Postać Chrystusa zajmuje z racji ważności miejsce naczelne. Chrystus:
przerasta swą wielkością inne postacie Deesis. Zróżnicowanie wielkości
postaci Sędziego i orędowników, będące charakterystyczną cechą przedsta-
wień tego tematu w sztuce romańskiej, powróciło ponownie w XIV wT.„
głównie w malarstwie włoskim * 2.
chowania polichromii, toteż wnioski muszą ograniczyć się do ogólnych sformułowań..
Archaizm malowideł koprzywnickich, przejawiający się w linearno-płaszczyznowym
charakterze malowideł, w braku pejzażu i realiów, ograniczeniu gestykulacji, mo-
delunku malarskiego, nieumiejętności komponowania scen, wskazuje że autorem po-
lichromii był malarz pochodzenia miejscowego o niezbyt wysokich umiejętnościach.
2 P. J e s s e n. Die Darstellung des Weltgerichts bis auf Michelangelo. Berlin
1883, s. 31-43. M. M e i s s, Painting in Florence and Siena after the Black Death
B. DĄB-KALINOWSKA
Dekoracja malarska prezbiterium koprzywnickiego została podzielona
na dwie strefy. W górnej znajduje się przedstawienie Sądu Ostatecznego,.
a w dolnej, podzielonej na dwie części, widnieją Mater Misericordiae i Ewa
przy Drzewie Wiadomości Dobrego i Złego oraz Żyjący Krzyż z Eklezją
i Synagogą. W górnej strefie malowidła na dużej płaszczyźnie gładkiego
gruntu, z wyodrębnionym pasem terenu widnieje zachowana jedynie fra-
gmentarycznie grupa Deesis. Chrystus Sędzia został przedstawiony w raan-
dorli i ze stopami opartymi na tęczy. Z mandorli wychodzi miecz ostrzem,
skierowany w dół, z umieszczoną na nim figurką grzesznika. Po prawej
stronie Chrystusa klęczy z modlitewnie złożonymi rękami, zwrócony w
stronę Chrystusa brodaty, odziany w luźny, długi płaszcz, św. Jan Chrzci-
ciel. Wokół jego głowy biegnie wstęga z niezachowanym już dziś napisem.
Umieszczona po przeciwnej stronie Sędziego Maria zachowała się zale-
dwie w zarysie. Wokół jej głowy znajduje się także wstęga. Poza Marią
widoczne są dolne partie bramy raju. Wokół mandorli z Chrystusem-Sę-
dzią i postacią św. Jana Chrzciciela znajdują się sarkofagi z nagimi posta-
ciami zmartwychwstających, którzy po lewej stronie mandorli leżą lub
klęczą ze złożonymi modlitewnie rękami, gdy po prawej powstają z gesta-
mi trwogi i przerażenia. Ponad postacią św. Jana widoczny jest wyłania-
jący się z chmur anioł dmący w trąbę. Z prawej strony, na wyodrębnio-
nym pasie pofalowanego terenu, przedstawiona została paszcza Lewiatana,
której otwór pokazany z profilu przybrał formę kolistą i zakończony został
od góry jakby kłem. W jej wnętrzu znajduje się siedzący, widoczny profi-
lem, Belzebub o trzech twarzach, z koroną przechodzącą w dwa splecione
rogi na głowie. Jego nogi zakończone są szponami. Z głowy Belzebuba bu-
chają płomienie. Jeden z grzeszników znajduje się na kolanach Belzebuba,
drugi z nich spada. Do paszczy piekielnej zbliża się grupa grzeszników
ustawionych obok siebie i związanych łańcuchem. Grupę tę prowadzi ciąg-
nąc za łańcuch szatan, pomiędzy jego nogami umieszczona została mała fi-
gurka grzesznika. Znajdujący się na końcu grupy inny diabeł pogania wi-
dłami opornych. Obaj szatani mają rogi na głowach i płetwy na stopach.
Postać Chrystusa zajmuje z racji ważności miejsce naczelne. Chrystus:
przerasta swą wielkością inne postacie Deesis. Zróżnicowanie wielkości
postaci Sędziego i orędowników, będące charakterystyczną cechą przedsta-
wień tego tematu w sztuce romańskiej, powróciło ponownie w XIV wT.„
głównie w malarstwie włoskim * 2.
chowania polichromii, toteż wnioski muszą ograniczyć się do ogólnych sformułowań..
Archaizm malowideł koprzywnickich, przejawiający się w linearno-płaszczyznowym
charakterze malowideł, w braku pejzażu i realiów, ograniczeniu gestykulacji, mo-
delunku malarskiego, nieumiejętności komponowania scen, wskazuje że autorem po-
lichromii był malarz pochodzenia miejscowego o niezbyt wysokich umiejętnościach.
2 P. J e s s e n. Die Darstellung des Weltgerichts bis auf Michelangelo. Berlin
1883, s. 31-43. M. M e i s s, Painting in Florence and Siena after the Black Death