Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones ([1].1979)

58

B. DĄB-KALINOWSKA

jego władzy sędziowskiej, o czym świadczy miecz. Zgodnie z tekstem bi-
blijnym Chrystus zjawi się na Sąd „tak jakoście go widzieli idącego do
nieba [. . .] z mocą wielką i majestatem”. Wątki ideowe męki i godności
sędziowskiej Chrystusa były ze sobą ściśle związane, bo władzę sądzenia
otrzymał Chrystus od Ojca za zasługę Męki c,

W malowidle koprzywnickim brak jest instrumentów pasyjnych, z krzy-
żem jako narzędziem Pasji Chrystusa, a zarazem znakiem jego chwały,
a który w Sądzie Ostatecznym ma charakter eschatologiczny 6 7. Pominię-
cie krzyża w malowidle koprzywnickim jest, jak się zdaje celowe, znajdu-
je się on bowiem w strefie dolnej i stanowi symbol zarówno odkupienia,
jak chwały Chrystusa. Głowę Chrystusa otaczał najprawdopodobniej nimb
krzyżowy, rozumiany jako symbol odkupienia 8. Na uwagę zasługuje nie-
powszedni motyw, a mianowicie wyciągnięta poza mandorlę stopa Chry-
stusa, wyraźnie zwrócona w stronę potępionych. Chrystus na malowidle
koprzywnickim opiera stopy na pojedynczej tęczy, podczas gdy w wię-
kszości przykładów z XIV w. występuje podwójna tęcza 9.

W XIV-wiecznym malarstwie ściennym przeważają przykłady, w któ-
rych Chrystus ma odsłoniętą pierś, a na dłoniach i stopach ślady ran. W
malarstwie czeskim i niemieckim ten wariant postaci Chrystusa Sędziego
jest o wiele częściej reprezentowany aniżeli wariant całkowicie ubranej po-

6 Dz. Ap., 1, 9; Mt., 24, 30; T. Berger, op. cit., s. 180 - 185; J. Fournee, Essai
d’exegese d’une oeuvre d’art: Le jugement dernier d’apres le vitra.il de la Cathedrale
de Coutances. Paris 1964, s. 75 - 77. Nie można się także zgodzić z twierdzeniem
W. H. M ii 1 b e, op. cit., s. 89 - 70, że ukazywanie śladów ran Chrystusa musi być
sprzężone z występowaniem instrumentów Pasji. Związek z tematem Chrystusa Wnie-
bowziętego podkreślany jest oczywiście o wiele bardziej wyraźnie w tych wypadkach,
gdy mandorlę podtrzymują aniołowie.

7 Od XII w. powszechna była interpretacja krzyża jako dowodu pasji Chrystusa,
choć nie można pomijać interpretacji krzyża jako dowodu chwały Chrystusa opartej
z konieczności na wydarzeniu historycznym. J. Fournee, op. cit., s. 85 - 89; R. B e r-
1 i n e r. Arma Christi. Miinchener Jahrbuch der bildenden Kunst, t. VI. 1955, s. 253.

8 Nimb krzyżowy od czasów karolińskich występuje przy postaci Chrystusa-Sę-
dziego. R. Berge r, op. cit., s. 181. W większości przykładów z XIV w. spotyka się
ten motyw — por. Ląd, ok. 1375, Z. Białłowicz-Krygierowa, Malowidło
ścienne z XIV wieku w Lądzie nad Wartą. Poznań 1957, il. 5; Jasiona, A. Karłow-
ska, op. cit., tabl. XVIII, Janoyice, I ćw. XIV, Got. nast. malba, op. cit., il. 26,
św. Jakub w Toruniu, 1350 - 1360, M. Michnowska, Malowidła ścienne z XIV w.
w kościele św. Jakuba w Toruniu. Teka Komisji Historii Sztuki, t. III, 1965, il. 15,
Brauweiler, XIII/XIV w. P. C1 e m e n, Die Gotischen Monumentalmalereien der
Rheinlande. Dusseldorf 1930, t. II, il. 156.

8 Por. Jasiona, A. Karłowska, op. cit., tabl. XVIII. Toruń, kościół św. Ja-
kuba. M. Michnowska, op. cit., il. 15; liczne czeskie przykłady, np. Drachoy. Got.
nast. malba, op. cit., il. 248.