DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0097
XIV'-WIECZNE MALOWIDŁO KOPRZYWNICKIE
65
darzenia, nie ma „obrazu” Sądu, który by dał możliwość stworzenia typo-
wego schematu dla jego przedstawienia. Pomijając długą listę tekstów,
w których występują motywy eschatologiczne, należy stwierdzić, że naj-
bardziej plastyczne i sugestywne opisy zamieszczone są w dziełach Efre-
ma Syryjskiego, Augustyna, Honoriusza z Autun, Tomasza z Aąuinu, Win-
centego z Beauvais i Jakuba de Yoragine 3S. Opisy Sądu występują rów-
nież w poezji Dantego i Guillama Deguilleville, ale wszystkie one różnią
się od siebie, czasem nawet dość znacznie i nie zawsze zawierają wszy-
stkie wątki treściowe Sądu. Jak się zdaje, to właśnie spowodowało istnie-
nie szeregu redakcji ikonograficznych tematu. Wydaje się, że zarówno pi-
sarze, jak i artyści czerpali z tych samych tekstów biblijnych dla interpre-
towania tego wydarzenia i że realizacje plastyczne tego tematu dokony-
wały się równolegle do interpretacji Sądu w pismach ojców Kościoła czy
teologów, choć nie zawsze te interpretacje szły w tym samym kierunku.
Dolna strefa malowidła, wyraźnie oddzielona od górnej, została po-
dzielona pionowym pasem na dwie nierówne części. W lewej znajduje
się przedstawienie Marii jako Matki Miłosierdzia i Ewy przy Drzewie Wia-
domości Dobrego i Złego. Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego, umiesz-
czone na wydzielonym pasie gruntu, ma rozłożyste, pozbawione listowia
gałęzie. Wokół pnia drzewa owinięty jest wąż, którego głowa o zwierzę-
cym kształcie zwrócona jest w stronę Ewy, a ogon dotyka jej piersi. Sto-,
iąca po prawej stronie drzewa Mater Misericordiae, w długiej, opadającej
do ziemi sukni przewiązanej pasem i rozchylonym płaszczu, jedną rękę
wyciąga w kierunku drzewa, drugą zaś dotyka swego policzka. Obok Ma-
rii zgrupowanych zostało szereg postaci ludzkich, jak się zdaje głównie
mężczyzn, ukazanych w postawie adoracyjnej. Jedna z postaci wyraźnie
wykonuje gest przysięgi. Grupa postaci jest spiętrzona w ten sposób, że
głowy najwyżej usytuowanych postaci umieszczone są na wysokości gło-
wy Marii, co spowodowało, że pod płaszczem Marii znajduje się tylko część
postaci ludzkich. Po przeciwnej stronie drzewa znajduje się naga Ewa
umieszczona na wspólnym z drzewem pasie terenu. Ewa ukazana w trzech
czwartych wyraźnie odchodzi od drzewa, jedną rękę najprawdopodobniej
wyciągniętą miała w stronę drzewa, drugą zaś w kierunku nie zachowa-
nych już dziś postaci, których nikłe ślady (zarys szat i nóg) są jeszcze
widoczne. Ponad postaciami Marii i Ewy znajdują się wstęgi o całkowicie
zatartych napisach.
Oddzielony wyraźnie od opisanych przedstawień jest Żyjący Krzyż z
postacią Ukrzyżowanego. Po obu stronach krzyża umieszczone zostały per-
sonifikacje Eklezji i Synagogi. Z zaokrąglonych belek krzyża wyrastały
38 A. Springer, Das jungste Gericht, Eine ikonographische Studie. Repertorium
fur Kunstwissenschaft, t. VII, 1884, s. 375 - 391. D. Milośević, Das jungste Gericht.
Recklinghausen 1963, s. 22 - 35.
D Artlum ąuaestiones
65
darzenia, nie ma „obrazu” Sądu, który by dał możliwość stworzenia typo-
wego schematu dla jego przedstawienia. Pomijając długą listę tekstów,
w których występują motywy eschatologiczne, należy stwierdzić, że naj-
bardziej plastyczne i sugestywne opisy zamieszczone są w dziełach Efre-
ma Syryjskiego, Augustyna, Honoriusza z Autun, Tomasza z Aąuinu, Win-
centego z Beauvais i Jakuba de Yoragine 3S. Opisy Sądu występują rów-
nież w poezji Dantego i Guillama Deguilleville, ale wszystkie one różnią
się od siebie, czasem nawet dość znacznie i nie zawsze zawierają wszy-
stkie wątki treściowe Sądu. Jak się zdaje, to właśnie spowodowało istnie-
nie szeregu redakcji ikonograficznych tematu. Wydaje się, że zarówno pi-
sarze, jak i artyści czerpali z tych samych tekstów biblijnych dla interpre-
towania tego wydarzenia i że realizacje plastyczne tego tematu dokony-
wały się równolegle do interpretacji Sądu w pismach ojców Kościoła czy
teologów, choć nie zawsze te interpretacje szły w tym samym kierunku.
Dolna strefa malowidła, wyraźnie oddzielona od górnej, została po-
dzielona pionowym pasem na dwie nierówne części. W lewej znajduje
się przedstawienie Marii jako Matki Miłosierdzia i Ewy przy Drzewie Wia-
domości Dobrego i Złego. Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego, umiesz-
czone na wydzielonym pasie gruntu, ma rozłożyste, pozbawione listowia
gałęzie. Wokół pnia drzewa owinięty jest wąż, którego głowa o zwierzę-
cym kształcie zwrócona jest w stronę Ewy, a ogon dotyka jej piersi. Sto-,
iąca po prawej stronie drzewa Mater Misericordiae, w długiej, opadającej
do ziemi sukni przewiązanej pasem i rozchylonym płaszczu, jedną rękę
wyciąga w kierunku drzewa, drugą zaś dotyka swego policzka. Obok Ma-
rii zgrupowanych zostało szereg postaci ludzkich, jak się zdaje głównie
mężczyzn, ukazanych w postawie adoracyjnej. Jedna z postaci wyraźnie
wykonuje gest przysięgi. Grupa postaci jest spiętrzona w ten sposób, że
głowy najwyżej usytuowanych postaci umieszczone są na wysokości gło-
wy Marii, co spowodowało, że pod płaszczem Marii znajduje się tylko część
postaci ludzkich. Po przeciwnej stronie drzewa znajduje się naga Ewa
umieszczona na wspólnym z drzewem pasie terenu. Ewa ukazana w trzech
czwartych wyraźnie odchodzi od drzewa, jedną rękę najprawdopodobniej
wyciągniętą miała w stronę drzewa, drugą zaś w kierunku nie zachowa-
nych już dziś postaci, których nikłe ślady (zarys szat i nóg) są jeszcze
widoczne. Ponad postaciami Marii i Ewy znajdują się wstęgi o całkowicie
zatartych napisach.
Oddzielony wyraźnie od opisanych przedstawień jest Żyjący Krzyż z
postacią Ukrzyżowanego. Po obu stronach krzyża umieszczone zostały per-
sonifikacje Eklezji i Synagogi. Z zaokrąglonych belek krzyża wyrastały
38 A. Springer, Das jungste Gericht, Eine ikonographische Studie. Repertorium
fur Kunstwissenschaft, t. VII, 1884, s. 375 - 391. D. Milośević, Das jungste Gericht.
Recklinghausen 1963, s. 22 - 35.
D Artlum ąuaestiones