DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0102
70
B. DĄB-KALINOWSKA
Wyczerpująca praca R. Fiiglistera 51 o Żyjącym Krzyżu zwalnia od roz-
partywania zagadnień genezy tego tematu i jego źródeł literackich. Na-
tomiast wydaje się konieczne ustalenie charakterystycznych cech Żyją-
cego Krzyża w Koprzywnicy i jego miejsca w grupie najstarszych przed-
stawień tego tematu.
Fiiglister podzielił znane sobie najwcześniejsze przykłady Żyjącego
Krzyża ze względu na ich cechy charakterystyczne na dwie grupy: po-
łudniową i północną. Do grupy południowej zaliczył fresk w Lindar z I po-
łowy XV w. i malowidło Giovanni da Modena w Bolonii, a do grupy pół-
nocnej — skrzydło dyptyku w Castognola-Lugano i koloński obraz znaj-
dujący się w Chicago, oba z I ćwierci XV wieku.
Grupę południową według Fiiglistera znamionuje przedstawienie Ekle-
zji i Synagogi w postaci kobiet dosiadających zwierząt, gdy w grupie pół-
nocnej personifikacje tych postaci są różne (choć na ogół nie dosiadają
one zwierząt). W grupie południowej ramiona krzyża wyrastają z belek,
w grupie północnej są one dołączone do nich. W grupie południowej, w
przeciwieństwie do północnej, przedstawiany jest moment kruszenia wrót
piekieł32. Przedstawienie Żyjącego Krzyża na malowidle koprzywnickim
zaliczyć należy zgodnie z podziałem Fiiglistera do grupy południowej ze
względu na formę krzyża i sposób przedstawienia personifikacji Eklezji
i Synagogi. Działające ręce koprzywnickiego Żyjącego Krzyża wyrastają
z ramion stanowiących przedłużenie belek. Działające ręce krzyża nama-
lowane były w ten sposób, że wykonywane przez nie czynności zostały
określone przez nadany im kierunek 5S.
Do wyłonionej przez Fiiglistera grupy południowej dołączyć także na-
leży malowidło ścienne z Żehra (okręg Levoća) z końca XIV w., głównie
ze względu na sposób przedstawienia Eklezji i Synagogi, a także budowli
symbolizującej piekło 54 (il. 6).
fol. 61v. A. Mayer, Das Bild der Kirche. Hauptmotive der Ekklesia im Wandel der
abendlandischen Kunst. Regensburg 1962, s. 49, 50, il. 29, odczytuje niesłusznie postać
Marii jako personifikację Eklezji; E. G u 1 d a n, op. cit., s. 142, 161, il. na karcie
tytułowej.
51 R. F ii g 1 i s t e r, op. cit.
52 R. F ii g 1 i s t e r, op. cit., s. 24 - 25, 121 - 122, 127, il. III (jak się zdaje przyjęte
przez B. F u ć i c, Zivi Kriż u Lindaru, Kalender Istarska Danica 1951, Pazin 1950,
s. 81 - 86 datowanie malowidła na lata 1408 - 1409 wydaje się słuszne), s. 26 - 28, il. IV.
s. 17 -19, il. I, s. 20 - 23, il. II. Tympanon w kościele św. Marcina w Landshut z 1432
stoi, jak się zdaje, na pograniczu obu grup, choć raczej zbliżony jest do grupy po
łudniowej, B. F ii g 1 i s t e r, op. cit., s. 29-31, il. V.
53 Por. np. koloński obraz, gdzie górna belka nie ma wcale działającej ręki
i gdzie czynność otwierania raju wcale nie jest ukazana i skrzydło westfalskiego
dyptyku, w obu przykładach ręce są dodane bezpośrednio do belek krzyża. R. Fiig-
lister, op. cit., s. 127, il. I, II.
54 K. Stejskal, K obsahouej a formouej interpretacii stredovekych nasten-
B. DĄB-KALINOWSKA
Wyczerpująca praca R. Fiiglistera 51 o Żyjącym Krzyżu zwalnia od roz-
partywania zagadnień genezy tego tematu i jego źródeł literackich. Na-
tomiast wydaje się konieczne ustalenie charakterystycznych cech Żyją-
cego Krzyża w Koprzywnicy i jego miejsca w grupie najstarszych przed-
stawień tego tematu.
Fiiglister podzielił znane sobie najwcześniejsze przykłady Żyjącego
Krzyża ze względu na ich cechy charakterystyczne na dwie grupy: po-
łudniową i północną. Do grupy południowej zaliczył fresk w Lindar z I po-
łowy XV w. i malowidło Giovanni da Modena w Bolonii, a do grupy pół-
nocnej — skrzydło dyptyku w Castognola-Lugano i koloński obraz znaj-
dujący się w Chicago, oba z I ćwierci XV wieku.
Grupę południową według Fiiglistera znamionuje przedstawienie Ekle-
zji i Synagogi w postaci kobiet dosiadających zwierząt, gdy w grupie pół-
nocnej personifikacje tych postaci są różne (choć na ogół nie dosiadają
one zwierząt). W grupie południowej ramiona krzyża wyrastają z belek,
w grupie północnej są one dołączone do nich. W grupie południowej, w
przeciwieństwie do północnej, przedstawiany jest moment kruszenia wrót
piekieł32. Przedstawienie Żyjącego Krzyża na malowidle koprzywnickim
zaliczyć należy zgodnie z podziałem Fiiglistera do grupy południowej ze
względu na formę krzyża i sposób przedstawienia personifikacji Eklezji
i Synagogi. Działające ręce koprzywnickiego Żyjącego Krzyża wyrastają
z ramion stanowiących przedłużenie belek. Działające ręce krzyża nama-
lowane były w ten sposób, że wykonywane przez nie czynności zostały
określone przez nadany im kierunek 5S.
Do wyłonionej przez Fiiglistera grupy południowej dołączyć także na-
leży malowidło ścienne z Żehra (okręg Levoća) z końca XIV w., głównie
ze względu na sposób przedstawienia Eklezji i Synagogi, a także budowli
symbolizującej piekło 54 (il. 6).
fol. 61v. A. Mayer, Das Bild der Kirche. Hauptmotive der Ekklesia im Wandel der
abendlandischen Kunst. Regensburg 1962, s. 49, 50, il. 29, odczytuje niesłusznie postać
Marii jako personifikację Eklezji; E. G u 1 d a n, op. cit., s. 142, 161, il. na karcie
tytułowej.
51 R. F ii g 1 i s t e r, op. cit.
52 R. F ii g 1 i s t e r, op. cit., s. 24 - 25, 121 - 122, 127, il. III (jak się zdaje przyjęte
przez B. F u ć i c, Zivi Kriż u Lindaru, Kalender Istarska Danica 1951, Pazin 1950,
s. 81 - 86 datowanie malowidła na lata 1408 - 1409 wydaje się słuszne), s. 26 - 28, il. IV.
s. 17 -19, il. I, s. 20 - 23, il. II. Tympanon w kościele św. Marcina w Landshut z 1432
stoi, jak się zdaje, na pograniczu obu grup, choć raczej zbliżony jest do grupy po
łudniowej, B. F ii g 1 i s t e r, op. cit., s. 29-31, il. V.
53 Por. np. koloński obraz, gdzie górna belka nie ma wcale działającej ręki
i gdzie czynność otwierania raju wcale nie jest ukazana i skrzydło westfalskiego
dyptyku, w obu przykładach ręce są dodane bezpośrednio do belek krzyża. R. Fiig-
lister, op. cit., s. 127, il. I, II.
54 K. Stejskal, K obsahouej a formouej interpretacii stredovekych nasten-