DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0106
74
B. DĄB-KALINOWSKA
lem Chrystusa, a uschnięte drzewo —• Drzewem Wiadomości Dobrego i Złe-
go, którego uschnięcie spowodowane zostało grzechem pierworodnym
zmazanym przez śmierć Chrystusa na krzyżu 64.
Na malowidle koprzywnickim zobrazowana została idea antytezy Ma-
rii, jako bezgrzesznej, nieskalanej przez grzech pierworodny „dawczyni
życia”, i Ewy, jako sprawczyni duchowej śmierci ludzkości spowodowanej
grzechem pierworodnym. Maria poprzez swojego Syna przyczyniła się ta-
kże do zbawienia. „Ty Mario otwierasz bramy raju, które Ewa zamknę-
ła .. . Ty prowadzisz swoje przybrane dzieci do raju”65 „Przez Ewę
wstrzyknął nam wąż [. . .] śmiertelny jad, Maria natomiast zmieszała dla
wszystkich ludzi odtrutkę zbawienia” 6B. Za Matką ujęła się córka, która
całą winę ojca Adama odkupiła. Dzięki Marii zamknięta droga do raju
została otwarta [. . .] Dzięki Marii Cherubin swoją lancę cofnął, aby w
przyszłości drzewa życia nie chronić, drzewo udostępni nam swoje owo-
ce” 67.
W strefie dolnej malowidła koprzywnickiego została zastosowana za-
sada równoległości zdarzeń i miejsc związanych z upadkiem i zbawieniem.
Poszczególne bowiem zdarzenia związane z grzechem pierworodnym odby-
wały się w tych samych godzinach, w których ukrzyżowano Chrystusa.
Także miejsce tych zdarzeń — Golgota było zarówno miejscem śmierci
Adama, jak i ukrzyżowania Chrystusa 68.
W temacie Mater Misericordiae uwydatniona została rola Marii iako
duchowej matki wiernych i ich opiekunki, która broni ludzkość przed
upadkiem 69. Ukazany zaś Żyjący Krzyż unaocznia rolę Chrystusa w dzie-
6‘ E. G u 1 d a n, op. cit., s. 110, 136; L. S t a u c h, Baum, op. cit., szp. 65. Ps. Au-
gustinus, Sermo I, De Adam et Eva et Sancta Maria 3-4; A. Mai, Nova patrum bi-
bliotheca, Romae 1852 - 3 i podobnie Ps. Ambrosius, Sermo 45, De primo Adam et
secundo 2-3, P.L. XVII, 715, Bonaventura, Lignum vitae 28, Bonayenturae opera
omnia VIII, Ouaracchi 1898, 78. E. Harris, Mary in the burning Bush. Journal of
the Warburg and Courtauld Institutes, nr 4, 1938, s. 138; A. Katzenellenbo-
g e n, The Sculptural Programs of Chartres Cathedral. Christ-Mary-Ecclesia. Bal-
timore 1959, s. 59 - 65. Znamy szereg przykładów przedstawień plastycznych, w któ-
rych zawarte jest odniesienie łączności Chrystusa na krzyżu z Drzewem Wiadomości
Złego i Dobrego. Por. S. E s c h e, op. cit., ił. 37, 39.
65 Św. Bernard, Sermo in Domenica infra Octavum Assumptionis B. V. Mariae,
cap. 2. Cyt. wg R. Kaschnitz, Zur Verkiindigung im Zyklus der kreuzlegende bei
Piero della Francesca. W: Schulerfestgabe fiir Herbert von Einem. Bonn 1965, s. 137.
66 Albertus Magnus, Sermo de Sanctis 15, n. 4, Cyt. wg R. Kaschnitz, op. cit.,
s. 133.
67 Jakub z Batny, cyt. wg R. K a s c h n i t z, op. cit., s. 125.
68 R. K a s c h n i t z, op. cit., s. 123 - 124.
69 V. S u s s m a n n, op. cit., s. 294, 355. J. B i a 1 i c, Duchowe macierzyństwo
Matki Zbawiciela. W: Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy. Poznań—War-
szawa—Lublin 1965, s. 249 i nast.
B. DĄB-KALINOWSKA
lem Chrystusa, a uschnięte drzewo —• Drzewem Wiadomości Dobrego i Złe-
go, którego uschnięcie spowodowane zostało grzechem pierworodnym
zmazanym przez śmierć Chrystusa na krzyżu 64.
Na malowidle koprzywnickim zobrazowana została idea antytezy Ma-
rii, jako bezgrzesznej, nieskalanej przez grzech pierworodny „dawczyni
życia”, i Ewy, jako sprawczyni duchowej śmierci ludzkości spowodowanej
grzechem pierworodnym. Maria poprzez swojego Syna przyczyniła się ta-
kże do zbawienia. „Ty Mario otwierasz bramy raju, które Ewa zamknę-
ła .. . Ty prowadzisz swoje przybrane dzieci do raju”65 „Przez Ewę
wstrzyknął nam wąż [. . .] śmiertelny jad, Maria natomiast zmieszała dla
wszystkich ludzi odtrutkę zbawienia” 6B. Za Matką ujęła się córka, która
całą winę ojca Adama odkupiła. Dzięki Marii zamknięta droga do raju
została otwarta [. . .] Dzięki Marii Cherubin swoją lancę cofnął, aby w
przyszłości drzewa życia nie chronić, drzewo udostępni nam swoje owo-
ce” 67.
W strefie dolnej malowidła koprzywnickiego została zastosowana za-
sada równoległości zdarzeń i miejsc związanych z upadkiem i zbawieniem.
Poszczególne bowiem zdarzenia związane z grzechem pierworodnym odby-
wały się w tych samych godzinach, w których ukrzyżowano Chrystusa.
Także miejsce tych zdarzeń — Golgota było zarówno miejscem śmierci
Adama, jak i ukrzyżowania Chrystusa 68.
W temacie Mater Misericordiae uwydatniona została rola Marii iako
duchowej matki wiernych i ich opiekunki, która broni ludzkość przed
upadkiem 69. Ukazany zaś Żyjący Krzyż unaocznia rolę Chrystusa w dzie-
6‘ E. G u 1 d a n, op. cit., s. 110, 136; L. S t a u c h, Baum, op. cit., szp. 65. Ps. Au-
gustinus, Sermo I, De Adam et Eva et Sancta Maria 3-4; A. Mai, Nova patrum bi-
bliotheca, Romae 1852 - 3 i podobnie Ps. Ambrosius, Sermo 45, De primo Adam et
secundo 2-3, P.L. XVII, 715, Bonaventura, Lignum vitae 28, Bonayenturae opera
omnia VIII, Ouaracchi 1898, 78. E. Harris, Mary in the burning Bush. Journal of
the Warburg and Courtauld Institutes, nr 4, 1938, s. 138; A. Katzenellenbo-
g e n, The Sculptural Programs of Chartres Cathedral. Christ-Mary-Ecclesia. Bal-
timore 1959, s. 59 - 65. Znamy szereg przykładów przedstawień plastycznych, w któ-
rych zawarte jest odniesienie łączności Chrystusa na krzyżu z Drzewem Wiadomości
Złego i Dobrego. Por. S. E s c h e, op. cit., ił. 37, 39.
65 Św. Bernard, Sermo in Domenica infra Octavum Assumptionis B. V. Mariae,
cap. 2. Cyt. wg R. Kaschnitz, Zur Verkiindigung im Zyklus der kreuzlegende bei
Piero della Francesca. W: Schulerfestgabe fiir Herbert von Einem. Bonn 1965, s. 137.
66 Albertus Magnus, Sermo de Sanctis 15, n. 4, Cyt. wg R. Kaschnitz, op. cit.,
s. 133.
67 Jakub z Batny, cyt. wg R. K a s c h n i t z, op. cit., s. 125.
68 R. K a s c h n i t z, op. cit., s. 123 - 124.
69 V. S u s s m a n n, op. cit., s. 294, 355. J. B i a 1 i c, Duchowe macierzyństwo
Matki Zbawiciela. W: Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy. Poznań—War-
szawa—Lublin 1965, s. 249 i nast.