DOI article:
Kalinowski, Konstanty: Motyw tonącego okrętu w malarstwie Iwana K. Ajwazowskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0157
MOTYW TONĄCEGO OKRĘTU W MALARSTWIE AJWAZOWSKIEGO
121
Gericaulta, zarówno jako wiernego reportażu, jak i w sensie przenośnym
jako zobrazowanie pojęcia Nadziei, lecz również — jak tego chciał w 1824
roku Batissier — jako upostaciowanie sporu o odrodzenie Ojczyzny i obraz
zagubionego, pozbawionego kierownictwa społeczeństwa 17. Także obraz za-
tytułowany „Rozbita Nadzieja” C. D. Friedricha odczytywano jako sym-
bol zagubienia człowieka wśród obcej i wrogiej natury, chociaż impulsu do
jego namalowania dostarczyło rzeczywiste wydarzenie 18.
W warstwie obrazowej motyw burzy morskiej i katastrofy okrętu uległ
także w początkach XIX wieku istotnym modyfikacjom. Obok rodzajowego
ujęcia tematyki morskiej, narzucającego realistyczną formułę obrazowa-
nia, dominującego w holenderskim i flamandzkim malarstwie XVII i XVIII
wieku, w malarstwie włoskim prawie do końca XVIII wieku przeważało
alegoryczne traktowanie tematu w konwencji chrześcijańskiej ,,navigat.io
vitae” oraz posługiwanie się stereotypowymi formułami, rekwizytami
i sztafażem, mającymi podkreślić malowniczość i grozę wydarzenia w ty-
powych dziełach tego gatunku u S. Rosy, M. Ricci czy F. Guardiego. Właś-
ciwie dopiero w obrazach J. C. Verneta z końca XVIII wieku burza i ka-
tastrofa morska tracą w pewnym stopniu alegoryczny charakter i zostają
wzbogacone o elementy obserwacji rzeczywistości, co — niezależnie od
odmiennej konwencji malarskiej wywodzącej się od S. Rosy — nadaje im
formę podobną do północnoeuropejskiej mariny.
W I połowie XIX wieku następuje wyraźne zróżnicowanie opracowa-
nia malarskiego interesującego nas motywu. W wyniku zmian zachodzą-
cych w angielskim malarstwie historycznym 19, począwszy od słynnego
obrazu J. S. Copleya „Watson i rekin” (1778), rozpowszechnia się reporta-
żowy sposób przedstawienia wydarzenia z zachowaniem jego realiów. Jest
on kontynuowany przez cały XIX wiek przede wszystkim w szeroko roz-
powszechnionym rodzaju, tzw. „obrazach kapitańskich” — realistycznych
reportażach wykonywanych na zamówienia kapitanów, przedstawiających
wydarzenia z historii konkretnych statków 20. Reportażowe ujęcie motywu
stosowano w grafice popularnych czasopism, przynoszących najnowsze
wiadomości, np. „Leipziger Ilłustrierte Zeitung” czy „Iłlustrated London
News”. Także w obrazach historycznych lub batalistycznych dominowało
rzeczowe, realistyczne przedstawienie wydarzenia. Istniał jednak i od-
mienny sposób ujęcia motywu z nadaniem mu również symbolicznego
charakteru, np. u C. D. Friedricha lub w innych dziełach XIX-wieeznego
17 H ii 11 i n g e r, op. cit., s. 212 - 213.
18 Wyprawa statków „Griper” i „Hecla” w 1819 r. por. W. S t e c h o w, C. D. Frie-
drich und der „GriperW: Festschrift Herbert von Einem. Berlin 1965, s. 242- 246.
19 E. Wind, The Revolution oj History Painting. Journal of the Warburg Insti-
tute, 2, 1938, s. 116 - 127.
20 T i m m, op. cit., por. il. 7, 8, 9, 10, 19, 59.
121
Gericaulta, zarówno jako wiernego reportażu, jak i w sensie przenośnym
jako zobrazowanie pojęcia Nadziei, lecz również — jak tego chciał w 1824
roku Batissier — jako upostaciowanie sporu o odrodzenie Ojczyzny i obraz
zagubionego, pozbawionego kierownictwa społeczeństwa 17. Także obraz za-
tytułowany „Rozbita Nadzieja” C. D. Friedricha odczytywano jako sym-
bol zagubienia człowieka wśród obcej i wrogiej natury, chociaż impulsu do
jego namalowania dostarczyło rzeczywiste wydarzenie 18.
W warstwie obrazowej motyw burzy morskiej i katastrofy okrętu uległ
także w początkach XIX wieku istotnym modyfikacjom. Obok rodzajowego
ujęcia tematyki morskiej, narzucającego realistyczną formułę obrazowa-
nia, dominującego w holenderskim i flamandzkim malarstwie XVII i XVIII
wieku, w malarstwie włoskim prawie do końca XVIII wieku przeważało
alegoryczne traktowanie tematu w konwencji chrześcijańskiej ,,navigat.io
vitae” oraz posługiwanie się stereotypowymi formułami, rekwizytami
i sztafażem, mającymi podkreślić malowniczość i grozę wydarzenia w ty-
powych dziełach tego gatunku u S. Rosy, M. Ricci czy F. Guardiego. Właś-
ciwie dopiero w obrazach J. C. Verneta z końca XVIII wieku burza i ka-
tastrofa morska tracą w pewnym stopniu alegoryczny charakter i zostają
wzbogacone o elementy obserwacji rzeczywistości, co — niezależnie od
odmiennej konwencji malarskiej wywodzącej się od S. Rosy — nadaje im
formę podobną do północnoeuropejskiej mariny.
W I połowie XIX wieku następuje wyraźne zróżnicowanie opracowa-
nia malarskiego interesującego nas motywu. W wyniku zmian zachodzą-
cych w angielskim malarstwie historycznym 19, począwszy od słynnego
obrazu J. S. Copleya „Watson i rekin” (1778), rozpowszechnia się reporta-
żowy sposób przedstawienia wydarzenia z zachowaniem jego realiów. Jest
on kontynuowany przez cały XIX wiek przede wszystkim w szeroko roz-
powszechnionym rodzaju, tzw. „obrazach kapitańskich” — realistycznych
reportażach wykonywanych na zamówienia kapitanów, przedstawiających
wydarzenia z historii konkretnych statków 20. Reportażowe ujęcie motywu
stosowano w grafice popularnych czasopism, przynoszących najnowsze
wiadomości, np. „Leipziger Ilłustrierte Zeitung” czy „Iłlustrated London
News”. Także w obrazach historycznych lub batalistycznych dominowało
rzeczowe, realistyczne przedstawienie wydarzenia. Istniał jednak i od-
mienny sposób ujęcia motywu z nadaniem mu również symbolicznego
charakteru, np. u C. D. Friedricha lub w innych dziełach XIX-wieeznego
17 H ii 11 i n g e r, op. cit., s. 212 - 213.
18 Wyprawa statków „Griper” i „Hecla” w 1819 r. por. W. S t e c h o w, C. D. Frie-
drich und der „GriperW: Festschrift Herbert von Einem. Berlin 1965, s. 242- 246.
19 E. Wind, The Revolution oj History Painting. Journal of the Warburg Insti-
tute, 2, 1938, s. 116 - 127.
20 T i m m, op. cit., por. il. 7, 8, 9, 10, 19, 59.