DOI Artikel:
Kalinowski, Konstanty: Motyw tonącego okrętu w malarstwie Iwana K. Ajwazowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0158
122
K. KALINOWSKI
malarstwa, charakteryzujących się, jak to określił Rudolf Zeitler, „duali-
styczną” strukturą obrazowania 21. Spotykamy jednak także i ujęcie „mo-
mistyczne” interesującego nas motywu, kontynuujące tradycję holender-
skiego malarstwa rodzajowego XVII i XVIII wieku. W tym ostatnim wy-
padku konwencja malarska zależna była w pierwszym rzędzie od chrono-
logii powstania obrazu i oscylowała pomiędzy realistycznym odtworzeniem
wycinka rzeczywistości a impresjonistycznym studium wrażenia ruchu,
koloru i światła.
Mając na uwadze wymienione czynniki kształtujące motyw burzy i ka-
tastrofy okrętu w europejskim malarstwie XIX wieku, można spróbować
odpowiedzieć, jak funkcjonuje interesujący nas motyw w :— uznawanej
powszechnie za realistyczną — twórczości Iwana Ajwazowskiego22.
3
Motyw tonącego okrętu i rozbitków na morzu stanowił częsty temat
marynistycznych płócien Ajwazowskiego, dla którego już samo morze ja-
ko żywioł było zjawiskiem fascynującym tak w stanie pogodnego uspoko-
jenia, jak i momentach dramatycznych, w stadium burzy 23. Nie uwzględ-
niając licznej grupy obrazów zatytułowanych „Burza na morzu”, z okrę-
tem na wzburzonym morzu lub okrętem walczącym ze sztormem, które
nie eksponują jednak w sposób jednoznaczny momentu zagłady statku
i załogi, w samych zbiorach radzieckich znajdują się co najmniej 22 płót-
21 Zeitler, op. cit., s. 35 - 45.
22 Podstawową monografią jest publikacja H. C. B a p c a m o b, Hean Kohctohtu-
Hoem Auea3oecKuu 1817 -1900. MocKBa 1962 (cytowany dalej BapcaMOB, AHeasoecKuO.),
poza tym: TT. K a p a t bi r h h, Hean KoHCTaHTimoem Auea3oecKuu u ezo xydootcecT8eHHa.fi
XLIl-JieTHRa. demeAbHOCTb 1836-1878, PycoKan CTapima, 1878, t. 21, s. 649 - 674; t. 22,
s. 423 -445; t. 23, s. 55 - 74, 281 -306; Hean KoHCTaHTUHoeuu AueasoecKUu e 1878-1881.
PyccnaH CTapHHa, 1884, t. 31, s. 411 - 436; hasło Ajwazowski u: H. n. C o 6 k o, CAoeapb
pyccKux xydootcHUKOB, t. 1, C-IleTepc6ypr 1893; A. H. Benya, Pycctcasi otcusonucb e XIX
setce, IleTepSypr 1902, s. 200 - 201; <t>. H. ByjiraKOB, H. H. K y 3 m h h, M. K. A&ea-
308CKUU u eeo npoiweedeHua. C-IleTepóypr 1901; H. H-h-k o ji a e b a, M, K. Auea30BCKUti.
MocKBa 1914; O. W u 1 f f, Die Neurussische Kunst. Augsburg 1938, s. 124- 127; A. M.
C k b o p u o b, M. K. Auea308CKuu. MocKBa 1942; O. A. JlacKOBCKaa, BeAUKuu pyccKuu
MapunucT, Hckvcctbo, 1951, Na 1, s. 74-81; M. C. Cap renu, F. F. ApanoHSH, F. M.
III a th p 5i h, Auea3oecKuu. JlotcyMenTU u MarepuaAbi. EpeBau 1967 (cyt. HoKyiieHTbt);
H. C. B a p c a m o b, Auea308CKud e Kpbt.uy. CiiM^eponojib 1970, s. 5-44; Publikacje albu-
mowe reprodukcji dzieł artysty: H. C. BapcaMOB, M. K. Auea3oecKuu, Aa6om penpo-
dyKąuU. MocKBa 1955 (cyt. BapcaMOB-1); H. C. BapcaMOB, M. K. Aubosobckuu. MocKBa
1963 (cyt. BapcaMOB-2).
23 Wśród 747 obrazów olejnych, znajdujących się w zbiorach państwowych i pry-
watnych w ZSRR, zestawionych w spisie u BapcaMOB, Auea3oecKuu, op. cit., s. 194 - 216,
przeszło 80, sądząc z tytułów, ma za temat burzę morską, okręty w czasie sztormu lub
wzburzone morze. Liczba obrazów Ajwazowskiego o tej tematyce w zbiorach poza
ZSRR nie jest mi znana. Bez obawy można uznać ten motyw (prawie 1/7 wszystkich
uchwytnych dzieł) za bardzo popularny w twórczości Ajwazowskiego.
K. KALINOWSKI
malarstwa, charakteryzujących się, jak to określił Rudolf Zeitler, „duali-
styczną” strukturą obrazowania 21. Spotykamy jednak także i ujęcie „mo-
mistyczne” interesującego nas motywu, kontynuujące tradycję holender-
skiego malarstwa rodzajowego XVII i XVIII wieku. W tym ostatnim wy-
padku konwencja malarska zależna była w pierwszym rzędzie od chrono-
logii powstania obrazu i oscylowała pomiędzy realistycznym odtworzeniem
wycinka rzeczywistości a impresjonistycznym studium wrażenia ruchu,
koloru i światła.
Mając na uwadze wymienione czynniki kształtujące motyw burzy i ka-
tastrofy okrętu w europejskim malarstwie XIX wieku, można spróbować
odpowiedzieć, jak funkcjonuje interesujący nas motyw w :— uznawanej
powszechnie za realistyczną — twórczości Iwana Ajwazowskiego22.
3
Motyw tonącego okrętu i rozbitków na morzu stanowił częsty temat
marynistycznych płócien Ajwazowskiego, dla którego już samo morze ja-
ko żywioł było zjawiskiem fascynującym tak w stanie pogodnego uspoko-
jenia, jak i momentach dramatycznych, w stadium burzy 23. Nie uwzględ-
niając licznej grupy obrazów zatytułowanych „Burza na morzu”, z okrę-
tem na wzburzonym morzu lub okrętem walczącym ze sztormem, które
nie eksponują jednak w sposób jednoznaczny momentu zagłady statku
i załogi, w samych zbiorach radzieckich znajdują się co najmniej 22 płót-
21 Zeitler, op. cit., s. 35 - 45.
22 Podstawową monografią jest publikacja H. C. B a p c a m o b, Hean Kohctohtu-
Hoem Auea3oecKuu 1817 -1900. MocKBa 1962 (cytowany dalej BapcaMOB, AHeasoecKuO.),
poza tym: TT. K a p a t bi r h h, Hean KoHCTaHTimoem Auea3oecKuu u ezo xydootcecT8eHHa.fi
XLIl-JieTHRa. demeAbHOCTb 1836-1878, PycoKan CTapima, 1878, t. 21, s. 649 - 674; t. 22,
s. 423 -445; t. 23, s. 55 - 74, 281 -306; Hean KoHCTaHTUHoeuu AueasoecKUu e 1878-1881.
PyccnaH CTapHHa, 1884, t. 31, s. 411 - 436; hasło Ajwazowski u: H. n. C o 6 k o, CAoeapb
pyccKux xydootcHUKOB, t. 1, C-IleTepc6ypr 1893; A. H. Benya, Pycctcasi otcusonucb e XIX
setce, IleTepSypr 1902, s. 200 - 201; <t>. H. ByjiraKOB, H. H. K y 3 m h h, M. K. A&ea-
308CKUU u eeo npoiweedeHua. C-IleTepóypr 1901; H. H-h-k o ji a e b a, M, K. Auea30BCKUti.
MocKBa 1914; O. W u 1 f f, Die Neurussische Kunst. Augsburg 1938, s. 124- 127; A. M.
C k b o p u o b, M. K. Auea308CKuu. MocKBa 1942; O. A. JlacKOBCKaa, BeAUKuu pyccKuu
MapunucT, Hckvcctbo, 1951, Na 1, s. 74-81; M. C. Cap renu, F. F. ApanoHSH, F. M.
III a th p 5i h, Auea3oecKuu. JlotcyMenTU u MarepuaAbi. EpeBau 1967 (cyt. HoKyiieHTbt);
H. C. B a p c a m o b, Auea308CKud e Kpbt.uy. CiiM^eponojib 1970, s. 5-44; Publikacje albu-
mowe reprodukcji dzieł artysty: H. C. BapcaMOB, M. K. Auea3oecKuu, Aa6om penpo-
dyKąuU. MocKBa 1955 (cyt. BapcaMOB-1); H. C. BapcaMOB, M. K. Aubosobckuu. MocKBa
1963 (cyt. BapcaMOB-2).
23 Wśród 747 obrazów olejnych, znajdujących się w zbiorach państwowych i pry-
watnych w ZSRR, zestawionych w spisie u BapcaMOB, Auea3oecKuu, op. cit., s. 194 - 216,
przeszło 80, sądząc z tytułów, ma za temat burzę morską, okręty w czasie sztormu lub
wzburzone morze. Liczba obrazów Ajwazowskiego o tej tematyce w zbiorach poza
ZSRR nie jest mi znana. Bez obawy można uznać ten motyw (prawie 1/7 wszystkich
uchwytnych dzieł) za bardzo popularny w twórczości Ajwazowskiego.