DOI Artikel:
Brendel, János: Rodczenko - produktywizm - Proletkult: uwagi na marginesie monografii artysty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0246
194 J. BRENDEL
i „klasy wykonawców” (organizator w nomenklaturze Bogdanowa określa
klasę panującą — wyzyskiwaczy; wyzyskiwanymi są wykonawcy). Ma-
szyna umożliwia scalenie człowieka i społeczeństwa, robotnik pracujący
przy maszynie — uważa Bogdanów — będzie organizatorem i wykonawcą
w jednej osobie. Dążenie do zjednoczenia znalazło także wyraz w teorii
kultury i sztuki proletariackiej. W ogłoszonych tezach o pracy w dziedzi-
nie kultury Bogdanów pisał: „Monizm odzwierciedla się w dążeniu do
tego, aby sztuka i życie codzienne zespoliły się w jedno, aby sztuka stała
się aktywnym czynnikiem w estetycznym przekształceniu życia” 22. Po-
lański zajął podobne stanowisko: „sztuka — pisał on — poznaje, odzwier-
ciedla i organizuje życie” lub też, odwołując się do Lenina — jak zauwa-
żył Macza — autor ten wzywał: „Niech praca literacka będzie częścią
ogólnej pracy proletariackiej” 23.
Rozbicie społecznej jedności nastąpiło znacznie wcześniej niż rozbicie
sztuki. Tarabukin stwierdzał: „Aż do XIX wieku istniał ścisły związek
między produkcją i sztuką. Po tym okresie rozdźwięk między nimi się po-
większa i powstaje sztuka zwana czystą i niezależna od niej produkcja —
rzemiosło” 24. Stwierdzeniem tym wyznacza Tarabukin początek omówio-
nej poprzednio drugiej fazy rozwoju sztuki. Ponowne połączenie rozdzie-
lonych — produkcji i twórczości artystycznej, zostanie osiągnięte w ko-
lejnej fazie, na etapie jedności pracy, sztuki i życia. Osiągnięcie tej jed-
ności uzależnia jednak krytyk od mechanizacji przemysłu. Mechanizacji,
dzięki której produktywizm będzie mógł „łączyć w sobie wszystkie aspek-
ty produkcji” 2S. Produktywizm w odróżnieniu od propozycji Bogdanowa
wyrzeka się estetyzmu, jako istotnego celu sztuki. Tarabukin pisał: „W,
przyszłości sztuka uwolniona od domeny czysto estetycznej rozszerza swo-
je pole działania i połączy się z nauką i życiem” 26. Myśl zjednoczenia sztu-
ki i życia została rozbudowana w książce Mikołaja Czużaka, poświęconej
teorii: sztuka budową życia. „Sztuka — pisał on — w przyszłej perspek-
tywie jest pogodnym, jednolitym procesem produkcji wartości towaro-
wych, procesem organizowanym rytmicznie. Każdy komunista winien iść
tą drogą” 27.
Dokładna analiza tekstów Bogdanowa — głównego ideologa „organiza-
22 A. B o g d a n o v, tezy o pracy kulturalnej. Proletarskaja kultura 1920, 15 - 16..
Cytuję za: A Szocialista realizmus T. I, Budapest 1970, s. 321.
23 W. P o 1 a ń s k i, Voprosy sovremennoj kritiki, s. 12 i 10. Cytuję za J. Macza,.
Esztetika es forradalom. Budapest 1970, s. 227.
24 N. Taraboukine, op. cit. s. 71.
25 Tamże, s. 52.
26 Tamże, s. 56.
27 N. Ć u ż a k, Cerez golowy kritikov, Ćita 1922 s. 95; cytuję za: L. Saragina,
A Lef, op. cit., s. 51, 52.
i „klasy wykonawców” (organizator w nomenklaturze Bogdanowa określa
klasę panującą — wyzyskiwaczy; wyzyskiwanymi są wykonawcy). Ma-
szyna umożliwia scalenie człowieka i społeczeństwa, robotnik pracujący
przy maszynie — uważa Bogdanów — będzie organizatorem i wykonawcą
w jednej osobie. Dążenie do zjednoczenia znalazło także wyraz w teorii
kultury i sztuki proletariackiej. W ogłoszonych tezach o pracy w dziedzi-
nie kultury Bogdanów pisał: „Monizm odzwierciedla się w dążeniu do
tego, aby sztuka i życie codzienne zespoliły się w jedno, aby sztuka stała
się aktywnym czynnikiem w estetycznym przekształceniu życia” 22. Po-
lański zajął podobne stanowisko: „sztuka — pisał on — poznaje, odzwier-
ciedla i organizuje życie” lub też, odwołując się do Lenina — jak zauwa-
żył Macza — autor ten wzywał: „Niech praca literacka będzie częścią
ogólnej pracy proletariackiej” 23.
Rozbicie społecznej jedności nastąpiło znacznie wcześniej niż rozbicie
sztuki. Tarabukin stwierdzał: „Aż do XIX wieku istniał ścisły związek
między produkcją i sztuką. Po tym okresie rozdźwięk między nimi się po-
większa i powstaje sztuka zwana czystą i niezależna od niej produkcja —
rzemiosło” 24. Stwierdzeniem tym wyznacza Tarabukin początek omówio-
nej poprzednio drugiej fazy rozwoju sztuki. Ponowne połączenie rozdzie-
lonych — produkcji i twórczości artystycznej, zostanie osiągnięte w ko-
lejnej fazie, na etapie jedności pracy, sztuki i życia. Osiągnięcie tej jed-
ności uzależnia jednak krytyk od mechanizacji przemysłu. Mechanizacji,
dzięki której produktywizm będzie mógł „łączyć w sobie wszystkie aspek-
ty produkcji” 2S. Produktywizm w odróżnieniu od propozycji Bogdanowa
wyrzeka się estetyzmu, jako istotnego celu sztuki. Tarabukin pisał: „W,
przyszłości sztuka uwolniona od domeny czysto estetycznej rozszerza swo-
je pole działania i połączy się z nauką i życiem” 26. Myśl zjednoczenia sztu-
ki i życia została rozbudowana w książce Mikołaja Czużaka, poświęconej
teorii: sztuka budową życia. „Sztuka — pisał on — w przyszłej perspek-
tywie jest pogodnym, jednolitym procesem produkcji wartości towaro-
wych, procesem organizowanym rytmicznie. Każdy komunista winien iść
tą drogą” 27.
Dokładna analiza tekstów Bogdanowa — głównego ideologa „organiza-
22 A. B o g d a n o v, tezy o pracy kulturalnej. Proletarskaja kultura 1920, 15 - 16..
Cytuję za: A Szocialista realizmus T. I, Budapest 1970, s. 321.
23 W. P o 1 a ń s k i, Voprosy sovremennoj kritiki, s. 12 i 10. Cytuję za J. Macza,.
Esztetika es forradalom. Budapest 1970, s. 227.
24 N. Taraboukine, op. cit. s. 71.
25 Tamże, s. 52.
26 Tamże, s. 56.
27 N. Ć u ż a k, Cerez golowy kritikov, Ćita 1922 s. 95; cytuję za: L. Saragina,
A Lef, op. cit., s. 51, 52.