DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Dąb-Kalinowska, Barbara: Teologia ikony w drugiej połowie XVII wieku: spory i polemiki w Rosji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0061
TEOLOGIA IKONY W 2 POŁOWIE XVII W.
37
szych pisarzy uratowanych przez moich współrodaków przed barbarzyń-
skimi mahometanami” 3 i mimo że z Grecji ciągle sprowadzano księgi, to
powszechna prawie nieznajomość języka greckiego wśród duchowieństwa
prawosławnego powodowała niemożność zapoznania się z grecką myślą
teologiczną i cudzoziemcy przebywający w Rosji w XVII w. bardzo sil-
nie uwypuklali nieznajomość greki4.
Znajomość języków zachodnich, a w związku z tym dzieł pisarzy za-
chodnich była równie znikoma, jak greki. Wiedza pisarzy rosyjskich
o łacińskiej myśli teologicznej i literaturze płynęła głównie z dzieł prze-
filtrowanych przez pisarzy Akademii Kijowskiej i niejednokrotnie do-
cierała do nich w formie skażonej. W drugiej połowie XVII w., mimo
ponownie ożywionych kontaktów z krajami protestanckimi z powodu bra-
ku bezpośredniego zagrożenia ze strony protestantów, a przede wszy-
stkim koniteczinlaści roziwiązywamiia własnych konfliktów wewnętrznych,
zainteresowanie literaturą protestancką osłabło, a tak charakterystyczne
dla poprzedniego okresu dysputy z protestantami były już zjawiskami
sporadycznymi i dopiero za czasów Piotra Wielkiego zainteresowanie
protestantyzmem powróciło, ale już w całkowicie zmienionej formie5.
Wydaje sdę, że brak zainteresowania literaturą teologiczną Zachodu,
a nawet dorobkiem myślicieli greckich, był wylniilkiem (panujących wów-
czas idei, które wykreowały Rosję, jako jedyne niepodległe państwo pra-
wosławne, na ośrodek Ortodoksji, a naród rosyjski .na naród wybrany
przez Boga, co dawało mu prawo dominacji nad wszystkimi innymi na-
rodami. Uprawomocnieniu tego twierdzenia służyły poglądy, że chrześ-
cijaństwo na Rusi było równie długo zadomowione, jak w Bizancjum,
i że tylko w Rosji przetrwało ono w stanie nienaruszonym. Toteż pod-
stawowym zadaniem, które stawiano przed duchowieństwem, była och.ro-
3 V. Ikonnikov, Opyt izsledovanija o kulturnom znaćenii Vizantii v rus-
skoj istorii, Kiev 1869, s. 56.
4 A. A. Bykov, Patriarch Nikon. Ego iizn i obSÈestvennaja dejatelnost.
S. Peterburg 1891, s. 88; N. F. Kap ta rev. Charakter otnośenij Rossii k pravo-
slavnomu Vostoku v XVI i XVII stoletijach. B.m.w., 1914 (wyd. II).
5 Rosjanie właściwie wszystkich cudzoziemców, którzy mieli odmienne od nich
poglądy na sprawy wiary, traktowali jak heretyków. Mó.wiąc najogólniej bardziej
ujgddowy stosuhdk mieli do protestantów aniżeli do katolików, których oskarżano
nie tylko o to, że odłączali się od Prawdziwego Kościoła, ale uważano, że nie za-
sługują na zbawienie, nazywano ich „półchrześcijanarni ’’. D. M. Cvetaev, Pro-
testando i protestanty v Rossii do epochi preobrażenii. Moskva 1980; H. P. Nie ss,
Kirche in Russland zwischen Tradition und Glaube. Göttiinigeh 1977, s. 101 - 1136;
L.. Müller, Die Kritik des Protestantismus in der russischen Theologie vom 16.
bis zum. 18. Jahrhundert. Abhandlungen der Geistes-und Sozia 1 w&s enschaft liehen
Klasse, 19611, nr 1, s. 35 - 51.
37
szych pisarzy uratowanych przez moich współrodaków przed barbarzyń-
skimi mahometanami” 3 i mimo że z Grecji ciągle sprowadzano księgi, to
powszechna prawie nieznajomość języka greckiego wśród duchowieństwa
prawosławnego powodowała niemożność zapoznania się z grecką myślą
teologiczną i cudzoziemcy przebywający w Rosji w XVII w. bardzo sil-
nie uwypuklali nieznajomość greki4.
Znajomość języków zachodnich, a w związku z tym dzieł pisarzy za-
chodnich była równie znikoma, jak greki. Wiedza pisarzy rosyjskich
o łacińskiej myśli teologicznej i literaturze płynęła głównie z dzieł prze-
filtrowanych przez pisarzy Akademii Kijowskiej i niejednokrotnie do-
cierała do nich w formie skażonej. W drugiej połowie XVII w., mimo
ponownie ożywionych kontaktów z krajami protestanckimi z powodu bra-
ku bezpośredniego zagrożenia ze strony protestantów, a przede wszy-
stkim koniteczinlaści roziwiązywamiia własnych konfliktów wewnętrznych,
zainteresowanie literaturą protestancką osłabło, a tak charakterystyczne
dla poprzedniego okresu dysputy z protestantami były już zjawiskami
sporadycznymi i dopiero za czasów Piotra Wielkiego zainteresowanie
protestantyzmem powróciło, ale już w całkowicie zmienionej formie5.
Wydaje sdę, że brak zainteresowania literaturą teologiczną Zachodu,
a nawet dorobkiem myślicieli greckich, był wylniilkiem (panujących wów-
czas idei, które wykreowały Rosję, jako jedyne niepodległe państwo pra-
wosławne, na ośrodek Ortodoksji, a naród rosyjski .na naród wybrany
przez Boga, co dawało mu prawo dominacji nad wszystkimi innymi na-
rodami. Uprawomocnieniu tego twierdzenia służyły poglądy, że chrześ-
cijaństwo na Rusi było równie długo zadomowione, jak w Bizancjum,
i że tylko w Rosji przetrwało ono w stanie nienaruszonym. Toteż pod-
stawowym zadaniem, które stawiano przed duchowieństwem, była och.ro-
3 V. Ikonnikov, Opyt izsledovanija o kulturnom znaćenii Vizantii v rus-
skoj istorii, Kiev 1869, s. 56.
4 A. A. Bykov, Patriarch Nikon. Ego iizn i obSÈestvennaja dejatelnost.
S. Peterburg 1891, s. 88; N. F. Kap ta rev. Charakter otnośenij Rossii k pravo-
slavnomu Vostoku v XVI i XVII stoletijach. B.m.w., 1914 (wyd. II).
5 Rosjanie właściwie wszystkich cudzoziemców, którzy mieli odmienne od nich
poglądy na sprawy wiary, traktowali jak heretyków. Mó.wiąc najogólniej bardziej
ujgddowy stosuhdk mieli do protestantów aniżeli do katolików, których oskarżano
nie tylko o to, że odłączali się od Prawdziwego Kościoła, ale uważano, że nie za-
sługują na zbawienie, nazywano ich „półchrześcijanarni ’’. D. M. Cvetaev, Pro-
testando i protestanty v Rossii do epochi preobrażenii. Moskva 1980; H. P. Nie ss,
Kirche in Russland zwischen Tradition und Glaube. Göttiinigeh 1977, s. 101 - 1136;
L.. Müller, Die Kritik des Protestantismus in der russischen Theologie vom 16.
bis zum. 18. Jahrhundert. Abhandlungen der Geistes-und Sozia 1 w&s enschaft liehen
Klasse, 19611, nr 1, s. 35 - 51.