TEOLOGIA IKONY w 2 POŁOWIE XVII W

45

w świetle innych świadectw nie wydaje się słuszna, a wynika przede
wszystkim ze stosunku samego Władimirowa do zachodnich dzieł malar-
skich, a także z postawionych przezeń zadań, które jego zdaniem winni
realizować malarze ikon.
Traktat Władimirowa, w którym roi się od cytatów z Jana z Dama-
szku, Bazylego Wielkiego, i w którym powołuje się on na autorytet
uchwał „Soboru 100 rozdziałów”, zawiera stwierdzenia nie tylko nie
będące z nimi zgodne, ale podważające rolę i znaczenie ikon w liturgii
i kulcie cerkwi prawosławnej. Władimirów nie tylko bowiem odrzucił
konieczność malowania ikon jedynie przez wyznawców Ortodoksji, ale
dopuścił możliwość oddawania czci ikonom malowanym przez wyznaw-
ców innych kościołów 33. Uzasadnił to twierdzenie brakiem różnic mię-
dzy językiem artystycznym ikon a malarstwem Zachodu. Dla Władimi-
rowa jedynym miernikiem czci okazywanej dziełu malarskiemu jest
jego poziom artystyczny, tym samym nie tylko zaprzeczył on racji ist-
nienia ikon, ale także racji oddawania im czci. Toteż dalszym krokiem
było wypowiedzenie się Władimirowa przeciw cudownym ikonom, które
są źle malowane, a jako godny czci wizerunek wymienił „obraz nie stwo-
rzonego ręką ludzką Zbawiciela” znajdujący się w Rzymie, bowiem to
właśnie wyobrażenie jest zgodne z pierwowzorem 34. Piewowzór rozumiał
Władimirów jako zgodność z realnie istniejącym i historycznie potwier-
dzonym faktem, a każde wyobrażenie winno być jego zdaniem całko-
wicie podobne do pierwowzoru 35.
Jak można wnosić z jego słów miał Władimirów zastrzeżenia co do
tak bardzo przestrzeganej w prawosławnej teorii o obrazach koniecz-
ności umieszczania napisu na ikonach i jego równorzędnej, dopełniają-
cej roli i czci, jaka jest mu należna 36. Władimirów zalecał malowanie
tematów świeckich, przede wszystkim portretów panujących, nie widząc
w sposobie ich malowania w stosunku do ikon żadnej różnicy 37. To, że
Władimirów nie widział różnicy między „obrazem” a „podobieństwem”,
tak silnie uwypuklanej przez teologów ortodoksyjnych, a tym samym
zrównywał niejako ikonę z portretem, wydaje się najdalej idącym od-
stępstwem od zasad utrwalonych przez prawosławną teologię ikony, któ-
ra traktowała portret „nawet najwierniejszy w swym wyrazie jako znak

38 libid., s. 50.
33 Ibid., s. 54.
35 libid., s. 54, Saltykov, cm. cit., s. 282,
38 Zgodnie z prawosławną teologią ikony nàpis ria ikonie wytnaża nie mniej
jeśli nie więcej niż aawaate na niej przedstawienie. Bez iderutyfiikującetgo napisu
ikona przetstaje być ikoną. B. O u sip ems k y, The Semiotics of the Russian Icon„
Lisse 1976, s. 12.
37 Ovéinnikova, Iosif Vladimirow, op. cit., s. 45 - 46,