Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

58

'Z. FAŁAT

nia stała się krytyczna. Złe warunki mieszkaniowe i higieniczne, zaco-
fanie pod każdym względem w stosunku do większych miast Rzeszy
były przyczyną traktowania pobytu w Poznaniu przez napływową lud-
no!ść niemiecką jako tymczasowego. Urzędnicy niemieccy wykorzystywali
każdą nadarzającą się okazję do przeniesienia w głąb Rzeszy. Umacniało
się przekonanie, iż odpływowi ludności z miasta nie będzie można za-
pobiec bez jego modernizacji, której podstawowym warunkiem była de-
fortyfikacja. W maju 1898 r. odbyła się w Poznaniu pierwsza narada,
z udziałem pruskich ministrów, dotycząca przyszłości miasta. Narada
ta zapoczątkowała realizację na terenie Poznania szerokiego programu
utrwtalenlila indiëmczyizmy ,we wschodnich prowincjach pańsfwia pruskiego.
Efektem tej narady było podjęcie energicznych starań o uzyskanie zgody
cesarskiej na zburzenie zachodnich obwarowań Poznania oraz wstępne
ustalenia dotyczące przyszłej rozbudowy miasta i wzbogacenia go o nowe
gmachy użyteczności publicznej. Zarządowi miasta polecono przygotować
plan zabudowy terenów fortecznych. Plan taki sporządził jeszcze tego
samego roku miejscowy radca budowlany Heinrich Grüder3. Oficjalną
zgodę cesarza na likwidację zachodniego pasa obwarowań uzyskano do-
piero z początkiem września 1902 roku. Wkrótce potem rozpoczęto prace
rozbiórkowe i niwelacyjne. Nad zagospodarowaniem terenów pofortecz-
nyeh czuwała Królewska Komisja Rozbudowy Poznania, powołana przez
cesarza w marcu 1904 roku, z siedzibą w Poznaniu, podporządkowana
pruskiemu ministerstwu finansów. Na czele Komisji stanął wybitny ur-
banista Josef Stübben. Jemu to powierzono wcześniej sprawdzenie planu
rozbudowy miasta. Pochodzący z 1898 roku pierwszy plan zagospodaro-
wania terenów pofortecznych, po poddaniu go weryfikacji autorytetowi
w dziedzinie budowy miast, został odrzucony, gdyż okazał się pozbawio-

Pozmań 1994, s. 63-66. W. Jakóbczyk, Przełom w rozwoju Poznania. W: Studia
z dziejów Polski, Niemiec i NRD (XVI -XX w.). 'Poznań 1974, s. 210 i 21IL Heine-
mann, Stadt er weit erung und Stadtentfestigung. W; Die Residenzstadt Posen und
ihre Verwaltung im Jahre 1911. Posen 1911 s. 108 i m.
s Grüder proponował przekształcenie ulicy biegnącej po wewnętrznej stolonie
wałów forfteoznyeh w reprezentacyjną obwodnicę, poprzez zabudowanie jej za-
chodniej pierzei. Nia zewnątrz tak zaprojektowanej obwodnicy, między przezna-
czonymi dio zburzenia bramami fontecznymi — Królewską i Beliiliińisiką — plan
G riwiera nie przewidywał żadnej zabudowy. Teren ten miał zająć rozległy park
miejski. Bozolstały obszar przeznaczony został pod zabudowę mieszkaniową, zróż-
nicowaną na pięć kłais budowlanych. Miały to być m. in. wille, dotmM w zabu-
dowie szeregowej poprzedzone ogródkami, trzypiętrowe kamienice, z których 2/3
miały otrzymać ogródki frontowe. Wykluczono stawianie ofiicyn. Takie rozwiązanie
zapewnić miało zdrowe warunki życia i poprawić, przynajmniej częściowa, trudną
sytuację mieszkaniową miasta. Por. Heinemann, op. cit., is. 110 i lii.