Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

60

Z. PAŁAT

z 1907 roku8. Pod wpływem Sittego również Baumeister zrewidował
swoje poglądy urbanistyczne, ' czemu dał wyraz w 1906 roku, w nowej
rezolucji dla Berlińskiego Stowarzyszenia Architektów i Inżynierów9.
Zmiana dokonująca się w poglądach urbanistycznych Stiibbena pod
wpływem rosnącej popularności postulatów estetycznych Sittego widocz-
na jest w rozwiązaniu poznańskiego Ringu.10. Stübben połączył tutaj za-
lety panujących w drugiej połowie XIX w. regularnych rozwiązań do-
środkowych — zapewniających dobrą komunikację poprzez sieć ulic
promienistych i okrężnych — z walorami malowniczych, trójwymiaro-
wych rozwiązań szkoły zainspirowanej ideami urbanistycznymi Sittego u.
Włączenie istniejących promenad wałowych do nowego założenia, pro-
wadzenie obwodnicy łagodnymi krzywiznami oraz staranne opracowanie
układu wynikającego z relacji między .gmachami monumentalnymi
a otaczającą je przestrzenią — oto efekt sittowskiego przełomu w nie-
mieckiej myśli urbanistycznej widoczny w rozplanowaniu poznańskiego
Ringu.
3. Pomysł stworzenia zespołu gmachów reprezentacyjnych w pobliżu
obwodnicy, biegnącej w miejscu -wcześniejszych obwarowań miasta, za-
czerpnął Stübben z Wiednia. Późniejsze o przeszło pół wieku rozwiąza-
nie poznańskie w swym kształcie urbanistycznym niewiele posiada wspól-
nego z Ringiem wiedeńskim. Nieporównywalna jest skala obu założeń
oraz odmienna wymowa ideowa. Istotną zbieżność stanowi to, że i tam
i tutaj rezydencję cesarską zestawiono z gmachami instytucji kultural-
nych. Ale podczas gdy Forum wiedeńskie zbudowano w celu podtrzy-
mania habsburskiego mitu „Kulturträgera”, założenie poznańskie było
wyrazem dążeń now7o sformułowanej „Hebungspolitik” w odniesieniu do
wschodnich prowincji państwa pruskiego 12. Umieszczenie rezydencji ce-

8 W,. K o irt o n o w i c z, op. cit., s. 88.
9 libid., s. 90.
10 ,7eszcze przed rozpowszechnieniem się estetycznych .postulatów Sittego Bau-
meister i Stübben dalii wyraz swojemu krytycznemu stosunkowi wobec ukłaldów
szachownicowych i wytyczaniu ulic po liniach prostych. W praktyce nie stosowali
jednak rozwiązań mailowiniiczych, preferując ze względów komunikacyjnych proste
ulice i iplace gwieździste. Por. ibid., s. 87.
11 Popularność Sittego w krajach niemieckich dała dwojakie następstwo: spo-
wodowała modyfikację tradycyjnej szkoły urbanistycznej, reprezentowanej przez
Baumeistra i Stübbena oraz utworzenie odrębnego kierunku, lansującego krzy-
woltoijne, malownicze układy. Kierunek ten reprezentowali m.in. K. Henrici
i Th. Goecfce. Por. ibid., s. 88 i 90.
12 Z. Waźbiński, Habsburski mit „Kulturträgera” — jego geneza i znacze-
nie dla kultury Europy Środkowej XIX w. Poznań 1977 (maszynopis powielony),
passim.