DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Pałat, Zenon: Ostatnie Forum Cesarskie: forma i symbolika urbanistyczno-architektonicznego założenia poznańskiego Ringu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0093
OSTATNIE FORUM CESARSKIE
67
kreślenie nowego charakteru Poznania, podniesionego do rangi miasta
rezydencjonalnego. Ekspresja zamkowej rezydencji zastąpić miała wy-
mowę zburzonych murów fortecznych, nadających dotąd Poznaniowi cha-
rakter nie tylko miasta-fortecy, ale również miasta-więzienia 29. Z chwilą
wzniesienia najeżonych wieżami budowli w miejscu zburzonego fortu
miasto zdominował obraz „niemieckiego zamku wysokiego opierającego
się słowiańskiemu zalewowi” — że posłużę się tutaj przenośnią nadbur-
mistrza Poznania Richarda Wittiga, postulującego w 1900 roku „aus den
Städten deutsche Hochburgen in slavischer Hochflut zu machen”30.
Okolice ogrodu zamkowego to obszar podporządkowany gmachowi
Komisji Osadniczej. Podzielony półkolumnami kolosalnego porządku pół-
okrągły ryzalit środkowy tej budowli stanowił podstawę dla figur przed-
stawiających reprezentantów kolejnych etapów niemieckiej kolonizacji
dorzecza Warty i Wisły S1. Potężna kopuła, spoczywająca pierwotnie na
wysokim tamburze, nie była jedynie elementem akcentującym środkową
oś budynku, ale posiadała również symboliczny sens uwzoioślenia — glo-
ryfikacji kolonizacji niemieckiej.
W przypadku dwu pozostałych architektonicznych dominant Forum
— Teatru i Akademii — zwrócono uwagę na kulturalny, w węższym
sensie, aspekt krzewienia niemczyzny na wschodnich kresach państwa
pruskiego. Pamiętając o tym, że powołanie się na Bismarcka miało z re-
guły na celu zamanifestowanie jedności Niemiec, nietrudno zauważyć, iż
usytuowanie Akademii w pobliżu pomnika „żelaznego kanclerza” w szcze-
gólny sposób wpłynąć musiało na wymowę ideową placu przed Akade-
tywacji, który odegrał poważną rolę również w przedstawieniach drugorzędnych.
Tematy dla figuralnego wystroju rzeźbiarskiego elewacji zaczerpnięto z germań-
skich sag oraz z popularnych bajek ludowych. Oparty ma wzorach starogarmań-
skiej sztuki Islandii wystrój przedpokoju gabinetu cesarskiego prezentował władcę
rdzennie germańskiego. Por. min. Auls' dem Ositlamde, 1919, s. 1 i n.; A. War-
schauer, Führer durch Posen. Posen 19117, s. 24 i 25; Voss, Die Schlosskapelle,
b.r.w., .passim.
29 Por. Z. O s t r o w s k a - K ę b 1 o w s k a, Architektura i budownictwo Po-
znania w latach 1780 -18S0 (referat wygłoszony 17 X 1978 r.). PTPN Sprawozdania,,
nr 96 za 1978 r. Wydział Nauk o Sztuce. Poznań 1979, s. 67.
30 Cyt. za: W. Jakóbozyk, oip. cit., przyp. ilO ma s. 213.
31 Były to figuiry przedstawiające mnicha, rycerza zakonnego, Sałzlburiczyka
i Holendra oraz chłopów westfalskiego i szwatoskiego. Postacie te reprezentowały
trzy etapy kolonizacji: średniowieczny, osiemnastowieczny i Współczesny. Ten hi-
storyczny przegląd uzupełniony został patetycznò-idylllcznym programem wystroju
plastycznego hallu. Ścianę tarczową, na przeciwko głównego wejścia, zajęło ogrom-
ne malowidło z przedstawieniem oracza. Kamienne studzienki, ustawione po bo-
kach hallu, opatrzono figurami wyidealizowanych wieśniaków. Por. F. Te u b ne r.
Der Neubau der Ansiedlungskommission, op. cit., s. 233.
5*
67
kreślenie nowego charakteru Poznania, podniesionego do rangi miasta
rezydencjonalnego. Ekspresja zamkowej rezydencji zastąpić miała wy-
mowę zburzonych murów fortecznych, nadających dotąd Poznaniowi cha-
rakter nie tylko miasta-fortecy, ale również miasta-więzienia 29. Z chwilą
wzniesienia najeżonych wieżami budowli w miejscu zburzonego fortu
miasto zdominował obraz „niemieckiego zamku wysokiego opierającego
się słowiańskiemu zalewowi” — że posłużę się tutaj przenośnią nadbur-
mistrza Poznania Richarda Wittiga, postulującego w 1900 roku „aus den
Städten deutsche Hochburgen in slavischer Hochflut zu machen”30.
Okolice ogrodu zamkowego to obszar podporządkowany gmachowi
Komisji Osadniczej. Podzielony półkolumnami kolosalnego porządku pół-
okrągły ryzalit środkowy tej budowli stanowił podstawę dla figur przed-
stawiających reprezentantów kolejnych etapów niemieckiej kolonizacji
dorzecza Warty i Wisły S1. Potężna kopuła, spoczywająca pierwotnie na
wysokim tamburze, nie była jedynie elementem akcentującym środkową
oś budynku, ale posiadała również symboliczny sens uwzoioślenia — glo-
ryfikacji kolonizacji niemieckiej.
W przypadku dwu pozostałych architektonicznych dominant Forum
— Teatru i Akademii — zwrócono uwagę na kulturalny, w węższym
sensie, aspekt krzewienia niemczyzny na wschodnich kresach państwa
pruskiego. Pamiętając o tym, że powołanie się na Bismarcka miało z re-
guły na celu zamanifestowanie jedności Niemiec, nietrudno zauważyć, iż
usytuowanie Akademii w pobliżu pomnika „żelaznego kanclerza” w szcze-
gólny sposób wpłynąć musiało na wymowę ideową placu przed Akade-
tywacji, który odegrał poważną rolę również w przedstawieniach drugorzędnych.
Tematy dla figuralnego wystroju rzeźbiarskiego elewacji zaczerpnięto z germań-
skich sag oraz z popularnych bajek ludowych. Oparty ma wzorach starogarmań-
skiej sztuki Islandii wystrój przedpokoju gabinetu cesarskiego prezentował władcę
rdzennie germańskiego. Por. min. Auls' dem Ositlamde, 1919, s. 1 i n.; A. War-
schauer, Führer durch Posen. Posen 19117, s. 24 i 25; Voss, Die Schlosskapelle,
b.r.w., .passim.
29 Por. Z. O s t r o w s k a - K ę b 1 o w s k a, Architektura i budownictwo Po-
znania w latach 1780 -18S0 (referat wygłoszony 17 X 1978 r.). PTPN Sprawozdania,,
nr 96 za 1978 r. Wydział Nauk o Sztuce. Poznań 1979, s. 67.
30 Cyt. za: W. Jakóbozyk, oip. cit., przyp. ilO ma s. 213.
31 Były to figuiry przedstawiające mnicha, rycerza zakonnego, Sałzlburiczyka
i Holendra oraz chłopów westfalskiego i szwatoskiego. Postacie te reprezentowały
trzy etapy kolonizacji: średniowieczny, osiemnastowieczny i Współczesny. Ten hi-
storyczny przegląd uzupełniony został patetycznò-idylllcznym programem wystroju
plastycznego hallu. Ścianę tarczową, na przeciwko głównego wejścia, zajęło ogrom-
ne malowidło z przedstawieniem oracza. Kamienne studzienki, ustawione po bo-
kach hallu, opatrzono figurami wyidealizowanych wieśniaków. Por. F. Te u b ne r.
Der Neubau der Ansiedlungskommission, op. cit., s. 233.
5*