DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gołąb, Maria: "Sonata Słońca" M. K. Ciurlionisa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0101
SONATA SŁOŃCA M. K. CIURLIONISA
75
żały do arsenału pierwszej części Allegra; wykorzystywane są tu często
środki polifoniczne jak: technika imitacyjna, dodawanie do istniejącego
materiału tematycznego głosów kontrapunktujących czy kumulowanie
materiału ekspozycji. Repryza, polegająca na energetycznym przeobra-
żeniu .pierwszej części Allegra, nie jest mechanicznym powtórzeniem eks-
pozycji, ichioć .zazwyczaj, na początku repryzy temat gló'winy połj'a|wtia dię
w nie zmienionej postaci. Trzy części Allegra, następując po sobie w tak
określonym porządku, mimo ich konstrukcyjnego zróżnicowania, są jed-
norodne w wyrazie emocjonalnym, co powoduje, iż Allegro jest tworem
wyrazowo izomorficznym.
Środkowe ustępy sonaty, bardzo rzadko przyjmując budowę formy
sonatowej, charakteryzowane są przede wszystkim ich emocjonalnym
wyrazem. Ustęp drugi — skontrastowany z szybką pierwszą częścią —
jest wyrazem uspokojenia, ustęp trzeci —- będący najczęściej formą ta-
neczną (Scherzo lub Menuet) — określany jest jako wytchnienie.
Ustępy finałowe podzielić można na dwie kategorie: finały lekkie,
o wybitnych znamionach odprężeniowych i finały dynamiczne, gdzie ma
miejsce ostateczne rozwiązanie konfliktów nagromadzonych w pierw-
szych trzech częściach. W Finale wykorzystywane są najrozmaitsze ro-
dzaje form: najczęściej forma ronda, rzadziej — forma sonatowa czy
wariacyjna 7.
Ohnaizy, 'składające się na .czlfceiroczęściiioiwy cykl Sonaty Słońca, mają
kształt, wydłużanych w klierunku pionowym prostokątów. Zobrazowana
w każdym z nich „przestrzeń” nie znajduje kontynuacji w następnych
częściach. Ta wyraźnie zaznaczona rozłączność poszczególnych obrazów
cyklu wzmocniona jest kolorystycznym zróżnicowaniem kolejnych części,
z których każda, o niemalże monochromatycznym zestawie barw, wy-
raźnie kontrastuje z sąsiednią. Część 113 utrzymane są iw tonacji1 błę-
kiltino-ziielcniej, przy czym Allegro uzyskuje wtit^kszą jednorodność kolo-
rystyczną miilż Scherzo, którego jednolitość barwna Zakłócona. jest ciem-
niejszymi plaimaimli w dolnym, prawym rogu. Część 2 — Andante — na-
malowana ugrami, utrzymana jest w ciepłym kolorycie. Finał, cpterujący
połączeniem ciemnego błękitu z ciemną zielenią jest pogłębieniem tonacji
kolorystycznej 1 i 3 części. Ta wyraźnie określona jednorodność barwna
poszczególnych części cyklu oraz ich wzajemna kontrastowość zdają się
odpowiadać emocjonalnej przeciwstawności ustępów sonaty muzycznej.
Ciurlioms wykorzystał tu utrwalone w kulturze zasady percepcji kolo-
rów, które bądź wiążą barwę z określonymi znaczeniami (symbolika
7 Por, W. Wióra, Die Musikwissenschaft. Musik in Geschichte und Gegen-
wart, t. XIV, Kassel—Basel 1965, s. 1559 i n. Por, 'Z. Lissa, W>stęp do muzy-
kologii. Krakow 1974, s. 233 i n.
75
żały do arsenału pierwszej części Allegra; wykorzystywane są tu często
środki polifoniczne jak: technika imitacyjna, dodawanie do istniejącego
materiału tematycznego głosów kontrapunktujących czy kumulowanie
materiału ekspozycji. Repryza, polegająca na energetycznym przeobra-
żeniu .pierwszej części Allegra, nie jest mechanicznym powtórzeniem eks-
pozycji, ichioć .zazwyczaj, na początku repryzy temat gló'winy połj'a|wtia dię
w nie zmienionej postaci. Trzy części Allegra, następując po sobie w tak
określonym porządku, mimo ich konstrukcyjnego zróżnicowania, są jed-
norodne w wyrazie emocjonalnym, co powoduje, iż Allegro jest tworem
wyrazowo izomorficznym.
Środkowe ustępy sonaty, bardzo rzadko przyjmując budowę formy
sonatowej, charakteryzowane są przede wszystkim ich emocjonalnym
wyrazem. Ustęp drugi — skontrastowany z szybką pierwszą częścią —
jest wyrazem uspokojenia, ustęp trzeci —- będący najczęściej formą ta-
neczną (Scherzo lub Menuet) — określany jest jako wytchnienie.
Ustępy finałowe podzielić można na dwie kategorie: finały lekkie,
o wybitnych znamionach odprężeniowych i finały dynamiczne, gdzie ma
miejsce ostateczne rozwiązanie konfliktów nagromadzonych w pierw-
szych trzech częściach. W Finale wykorzystywane są najrozmaitsze ro-
dzaje form: najczęściej forma ronda, rzadziej — forma sonatowa czy
wariacyjna 7.
Ohnaizy, 'składające się na .czlfceiroczęściiioiwy cykl Sonaty Słońca, mają
kształt, wydłużanych w klierunku pionowym prostokątów. Zobrazowana
w każdym z nich „przestrzeń” nie znajduje kontynuacji w następnych
częściach. Ta wyraźnie zaznaczona rozłączność poszczególnych obrazów
cyklu wzmocniona jest kolorystycznym zróżnicowaniem kolejnych części,
z których każda, o niemalże monochromatycznym zestawie barw, wy-
raźnie kontrastuje z sąsiednią. Część 113 utrzymane są iw tonacji1 błę-
kiltino-ziielcniej, przy czym Allegro uzyskuje wtit^kszą jednorodność kolo-
rystyczną miilż Scherzo, którego jednolitość barwna Zakłócona. jest ciem-
niejszymi plaimaimli w dolnym, prawym rogu. Część 2 — Andante — na-
malowana ugrami, utrzymana jest w ciepłym kolorycie. Finał, cpterujący
połączeniem ciemnego błękitu z ciemną zielenią jest pogłębieniem tonacji
kolorystycznej 1 i 3 części. Ta wyraźnie określona jednorodność barwna
poszczególnych części cyklu oraz ich wzajemna kontrastowość zdają się
odpowiadać emocjonalnej przeciwstawności ustępów sonaty muzycznej.
Ciurlioms wykorzystał tu utrwalone w kulturze zasady percepcji kolo-
rów, które bądź wiążą barwę z określonymi znaczeniami (symbolika
7 Por, W. Wióra, Die Musikwissenschaft. Musik in Geschichte und Gegen-
wart, t. XIV, Kassel—Basel 1965, s. 1559 i n. Por, 'Z. Lissa, W>stęp do muzy-
kologii. Krakow 1974, s. 233 i n.