Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

SONATA SŁOŃCA M. K. CIURCIONISA

81

wyznaczające ich potencjalną moc dynamizowania obrazu. Jednakże
nagłe zatrzymanie biegu promieni przed czaszą kuli lub jeszcze wcześ-
niej, ich „wnikanie” w glob ziemski powoduje, iż ich możliwości dyna-
mizowania obrazu są niejako wyciszone. Górna część obrazu powtarza
układ kompozycyjny dolnej strefy. Znaczne powiększenie poszczególnych
elementów kompozycji oraz zmiana kolorystycznych relacji między nimi
nie naruszają jednak owego napięcia między rysującą się dynamiką pro-
mieni a nagłym zahamowaniem ich biegu. Obie części obrazu pozostają
w stosunku do siebie w stanie wyważenia. Jednorodność barwna całej
płaszczyzny, położenie najsilniejszych akcentów kolorystycznych po obu
stronach linii dzielącej powodują, iż wartość dynamiczna całego układu
zbliża się do stanu równowagi.
Na początku wskazano, że zróżnicowanie kolorystyczne poszczegól-
nych obrazów cyklu oddaje agogiczną i wyrazową kontrastowość kolej-
nych ustępów soinialty muzycznej. Przeciwstawnioiść barwna Allegra ii An-
dante pozwoliła ,na określenie większej dynamiki Allegra w stosunku do
Andante. Pominięto wówczas, dla podkreślania samoistnych wlartośdi ko-
lorystyki, dynamikę struktury kompozycyjnej każdego obrazu cyklu..
fW Allegro rozkład głównych linii kompozycyjnych oraz rozmieszcze-
nie elementów plastycznych jednoznacznie określa ruch ku górze, po
przekątnej obrazu. Ruch ten, wzmocniony wertykalizmem poszczególnych
motywów, powtórzony jest w równoległym rzędzie słońc, wznoszących
się od lewego naroża ku najdalszemu motywowi. Zgodnie z ustaleniami
M. iSchapilro, takie zakomponowanie płaszczyzny nadaje jej największą
wartość energetyczną25. Okazuje się, że dynamika struktury kompozy-
cyjnej Allegra i Andante koresponduje z kolorystycznym ich zróżnico-
waniem, potwierdzając raz jeszcze ich energetyczną i emocjonalną prze-
eiwstawność.
■Sfera obrazowa Scherzo (ill. 3), w porównaniu z pozostałymi częściami
cyklu, najbliższa jest rzeczywistości. Na obrazie ukazany jest nizinny
krajobraz, z rozlewającą się dużymi zakolami rzeczką, która niknie w gór-
nym, lewym narożu, pod wysokim, ażurowym mostem. M. Etkind, do-
kładnie opisując obraz, zwraca uwagę na pewne jego „dziwności”. „Dla-
czego między drzewami i zielonymi polami ukazują się obłoki? Dlaczego
kępy drzew na pierwszym planie związane są dziwacznymi kratami?
Dlaczego na niebie, w sąsiedztwie słońca jest księżyc?” 26. Wydaje się,
iż podporządkowanie sfery przedstawieniowej wymogom uobecniania
konstrukcyjnych czy nastrojowych wartości sonaty muzycznej, warun-
kujące nierealność poszczególnych elementów i umowność ukazanej

25 M. Schapiio, qp. cit., s. 293.
28 M. Etkind, op. cit., s. 93, 94.

• Artium Quaestiones II