Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

116

W. SUCHOCKI

„interdyscyplinarności” istotniejsze wydaje mi się tu mówienie o historii
sztuki ogarniającej spojrzeniem układ społecznych więzi rozpinanych
przez sztukę i konstytuującej swój przedmiot w jego obliczu.
Raz jeszcze przypomnijmy, że centrum systemu artystycznego stano-
wi dzieło sztuki, jest z systemem wielorako powiązane i przez współ-
zależności te określane. Dla uchwycenia charakteru dzieła konieczna jest
zatem charakterystyka systemu. Spełniając reguły określonych, akcep-
towanych przez publiczność artystyczną konwencji, dzieło „przeciska się”
przez wszystkie ogniwa systemu, stając się tym samym medium współ-
działania wszystkich uczestników procesu. Jest zatem punktem skupienia
całokształtu artystycznych stosunków społecznych. Bowiem nie tylko
twórca działa w nim na odbiorców, ale i odbiorcy na artystę, podobnie
jak materializują się w nim oddziaływania wszystkich składników in-
stytucji artystycznych 19.
Można przyjąć, że na system artystyczny w jego współczesnej postaci
składają się takie podstawowe elementy, jak publiczność artystyczna, ro-
zumiana jako zbiorowość wyodrębniona aktywnym udziałem w wytwa-
rzaniu i odbieraniu dzieł sztuki, środki produkcji, finansowania, roz-
powszechniania i kontroli sztuki, kultura artystyczna, konwencje ar-
tyistyczine, tradycja artystyczna20. N;a odniesienlia do mich napotykamy
usiłując utrzymywać optykę historycznoartystyczną, spojrzenie „przez
dzieło”, z drugiej zaś strony mogą one stanowić podstawę wyodrębnienia
poszczególnych zakresów badań geografii artystycznej, koncentrującej się
na relacji systemu artystycznego do przestrzennego podziału społeczeń-
stwa, a więc konstytuującej się jako „geografia życia artystycznego”,
przyjmującej optykę socjologiczno-geogiraficzną 21.

19 Fragment ten jest adaptującym przytoczeniem sformułowania M e n c w e 1 a
określającego miejsce dzieła w systemie literackim, pp. cit., s. 14.
20 Por. A. Meincwel, o,p. cif., s. 13 - 14, 28- 29; por. też ez. 2 cytowanego
tekstu Sławińskiego, zawierającą definicje i analizę współzależności publiczności,
kultury, konwencji i tradycji — ten wywód jest dla mnie szczególnie istotny.
21 'Na tej zasadzie wyodrębnić można np. „geografię artystów'”, „geografię od-
bioru" etc., w których to zakresach sprecyzowane postulały i konkretne efekty
przynoszą badania literackie; badania nad sztuką w szerokim zakresie mogą się
do nich odwołać. S. Żółkiewski formułuje trzy zakresy badań dla geografii
literackiej: 1) dotyczący rozmieszczenia w przestrzeni materialnej bazy produkcji,
publikacji, upowszechniania książek; 2) dotyczący kształtowania się w danym kra-
ju, powstawania i zamierania ośrodków,' życia literackiego, skupisk pisarzy i siku-
pisk instytucji uczestnictwa w kultu/rze literackiej dla odbiorców; 3) pozwalający
wydzielić w przestrzeni odrębne regiony czytelnicze, różniące się intensywnością
korzystania z książek, upodobaniami literackimi, przewagą krążenia dzieł tego,
a nie innego obiegu społecznego literatury, gęstością sieci bibliotecznej oraz bo-
gactwem innych instytucji życia literackiego rozrzuconych po danym regionie.
Por. Niektóre przestrzenne cechy..., op. cd*., s. 174,. (Prowadzone zgodnie z tym