POZNAÏÏ ARTYSTYCZNY

121

wowym zadaniem będzie zatem określenie przestrzennego zasięgu swoi-
stych hierarchicznych systemów konwencji, rozpatrywanych w ich po-
wiązaniu z tradycją, poziomami kultury artystycznej i grupami publicz-
ności artystycznej — ze współokreślającymi się elementami systemu ar-
tystycznego, ogniskującymi się w dziele 31. Możliwość odwołania się do
tego samego zasobu konwencji, a więc sytuowanie się działań na wspól-
nym poziomie kultury literackiej, to zarazem możliwość porozumienia
między artystą a odbiorcami32.
Uchwycenie i wypełnienie konkretną zawartością tej cechy dzieła,
którą określiłem jako „wirtualne umiejscowienie”, zespołu sygnałów wią-
żących je z okreśŁoinyim, „właściwym” dla niiegio imliiejiadelm, możłijwie wlięic
będzie tylko wtedy, jeśli uda się ustalić przestrzenną, czy „miejscową”
komponentę systemu konwencji. Podstawowe znaczenie ma zatem sposób
zakreślania granic jednostki geograficznej i wyodrębniania tego, co dla
niej swoiste, o czym niżej. Uwaga badacza koncentruje się dlatego na
tej sferze, którą określamy mianem faktu artystycznego, że w niej spo-
tykają się (na skali od zgody do konfliktu) dwie współoświetlające się
sfery zainteresowań badacza: struktura dzieła, zawierająca „projekt”
płaszczyzny porozumienia, rekonstruowalny, hierarchiczny system kon-
wencji — odróżniania sztuki od nie-sztuki, wartościowania jej przeja-
wów, funkcji, elementów struktury dzieła, stosunek do tradycji, aktuali-
zację (polemiczną lub afirmatywną) określonych jej pokładów, w efek-
cie pewien wizerunek sztuki oraz — z drugiej strony — funkcjonujące
w kulturze artystycznej danego miejsca stereotypy określające możli-
wości odbioru, od drugiej niejako strony ujmowane sposoby aktualizacji
tradycji, sposoby oswajania czy funkejonalizacji dzieł, o określonym za-
sięgu w obrębie publiczności artystycznej i odniesieniu do nieartystycz-
nych podziałów społeczeństwa (klasowych, zawodowych, pokoleniowych
etc.). Każde nowe dokonanie twórcze to test uwarstwienia publiczności
artystycznej, nowy jej podział wzdłuż granic sposobów oswajania.

31 Konwencje artystyczne — to „bloki norm tradycji wyodrębnione ze względu
na przyzwyczajenia i wymagania śroidoiwilsik publiczności”; określony stan tradycji
— to „repertuar konwencji”, z .których każda wyznacza olbszar możliwości uiznania
sztuki za „swojską” przez jakąś gruipę publiczności; kultura artystyczna umożli-
wiająca uczestnikom publiczności porozumiewanie się „przez dzieła”, stanowi sy-
stem orientacji w tradycji; jej poziomy odpowiadają podziałowi publiczności arty-
stycznej. Por. ibid., s. 65 - 66, 68, 7,2.
32 Ibid., s. 73. Na temat roli konwencji w porozumieniu twórcy i oidlbioricy
por. też: M. Głowiński, 'Wirtualny odbiorca w strukturze utworu poetyckiego.
W tegoż Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej. Kraków 1977, orafz
J. Culler, op. cit.