Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

184

RECENZJE I OMÓWIENIA

nografii o gotyckich malowidłach ściennych w Słowacji7 wnieśli Bratka nowych,
ważnych rozróżnień wzbogacających metodę analizy tego zjawiska. Wyodrębnione
przeze mnie tspośoby ilustrowania treści w malowidłach ściennych zakwestiono-
wane zolstaiy przez Z. Płatkową rw jej ważnej recenzji tomu prac z [konferencji
poznańskiej 8. Autorka, wychodząc z tradycji rzymskich i [starochrześcijańskich, od-
wołując «się do ipilsm 'teoretycznych, ukazała punkty wyjścia kształtowania się me-
tody ilustrowania programów [treściowych w omawianej dziedzinie sztuki. Ta
część jej rozumowania jest istotna. W epoce gotyckiej uległo to zróżnicowaniu;
autorka wyodrębniła 5 spolsobów przekazywania treści poprzez malowidła: histo-
ryczny (o znaczeniu przede wlszylstkim dydaktycznym), hieratyczno-ręprezentacyj-
ny, narracyjnoHręprezenitacyjny oraz wyodrębnione, pojedyncze przedstawienia
tworzone dla kontemplacji wiernych i obrazy wotywne. Tego systemu nie traktowała
jako zamknięty, ale wzbogacający analizę omawianego zjawiska* Miał on z jetì-
ndj strony ukazać Szerzej tematykę malowideł, a z (drugiej strony — zwrócić
uwagę ina tiraidycyjinosć obrazowego formułowania programów. Szczegółowym uzu-
pełnieniem takiego pulnktu widzenia może być monografia F. Zaunera o malo-
widłach Tomasza z Villach w Thörl9. Uznając iw zasadzie słuszność rozumowania
Z. Platkovej, zwracam jednak uwagę, że metody obrazowania w malowidłach
najczęściej wiążą isię z ich funkcjami 'dekoracyjnymi we wnętrzach i one narzucały
im w iznacznym stopniu możliwości (wypowiedzi obrazowej. Tworząc izatem sys-
tematyczny układ, trzeba to wiziąć pod uiwagę. Starając isię traktować te idiwa ele-
menty analizy łącznie, wyodrębniałam schemat może uboższy, ale spełniający te
właśnie warunki. Sprawa zatem nie została zamknięta i czeka na kolejną dyskusję
w szerszym gronie.
Trzeci problem, który skupił uwagę badaczy na konferencji poznańskiej i zo-
stał rozwinięty szerzej iw kolejnych opracowaniach, to funkcje impulsów włoskich
w rozwoju gotyckiego malarstwa ściennego na wybranym obszarze. To zagadnienie
opracowuje od wielu lat M. Pirokopp, publikując szereg studiów szczegół owych
i krótkich ujęć isyntetycznyoh. Jej podstawowa monografia czeka jednak wciąż ina
publikację10. Autorka uważa, że podstawowe znaczenie (dla recepcji itàliaiiiamiu
na terenie Królestwa Węgierskiego miała działalność dworu andegaweńskiego'.
Król i jego najbliższe otoczenie sprowadzali artystów włoskich, a skupieni wiokół
dworu imożin-owładcy (zatrudniali ich do realizacji fundacji w swoich (dobrach [po-
łożonych często na 'rubieżach państwa. Te realizacje 'stawały się z kolei źródłem
dla lokalnych, uproszczonych naślaidownidtw. V. DVofaikova zaprezentowała Ostat-
nio raz jaszcze isiwój odmienny pogląd na to zagadnienie11. 'Uważa ona, że ważniej-
szą rolę odegrali wędrowni malarze, którzy w poszukiwaniu zatrudnienia prze-
nikali pcprze-z Alpy na północ i u podnóży Dolomitów ku wschodowi, aż do Sied-
miogrodu. Autorka przedstawiła (szereg analogii szczegółowych, ukazujących pre-
cyzyjnie geneizę twórczości mistrzów znanych najczęściej z jednego zachowanego
tylko (dzieła-. Różnorodność formalna 'zachowanych obiektów zaliczanych do tego
nurtu uzasadnia jej (stanowisko. Podobny pogląd reprezentują -badacze auistria-ccy

7 Obydwie wypowiedzi w: Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środkowo-wschodniej,
op. cit. (E, Bacher, s. ;129 - 137, A. Karłowska-Kamzowa s. 137 - 151).
s Z. Plâtkovâ, ree. ww publikacji, Umëni, XXVIII, 1980, z. 1, s. 82 - 87.
9 F. Zauner, Das hie rar chien Bild der Gotik, Thomas von Villach Fresko in Thörl.
Stuttgart 1980.
« M. P r o k o p p, Bemerkungen zur Malerei in Ungarn im XIV Jh. W: A. Legner
[red.], Die Parier, op. cit., t. 4, Köln 1980 s. 142 - 143; tamże bibliografia wcześniejsza.
11 V. Dvorak o va, J. K r â s a, K. S t e j s k a 1, Stfedovëka nâstënna malba na Slo-
vensku. Praha 1979 (rozdziały i obiekty związane z Italią opracowała ww autorka).