DOI Heft:
Kronika instytutu
DOI Artikel:Suchocki, Wojciech: Walter Benjamin nauce o sztuce: w czterdziestolecie śmierci
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0229
KRONIKA INSTYTUTU
191
(teoria filmu, filozofia, socjologia literatury), to w historii sztuki jest ona nie-
obecna. Zalpewne przyczyny tej nieobecności tkwią po części w samym charak-
terze twórczości Benjamina; jej interdyscyplinarność, rozumiana nie jako wy-
korzystywanie w jednej dyscyplinie osiągnięć innej, ale ukonstytuowanie przed-
miotu badań ponad utrwalonymi po'dzialami dyscyplinarnymi, może w efekcie
oznaczać bezdomność jego myśli. Zamiarem organizatorów było więc zainicjowa-
nie dyskulsijd nad Benjaminem na gruncie nauki o sztuce, postawienie ściśle zwią-
zanych ze sobą pytań o miejsce Benjamina w tradycji dyscypliny i o owocność
inspiracji, jakie z jego myśli mogą płynąć dla dzisiejszych badań, zwrócenie uwagi
na wciąż inspirujące światową humanistykę jej wartości, takie jak: próba budowy
koncepcji estetycznych na 'bazie materialistyeznego światopoglądu, socjologiczna
końcepcja badań nad sztuką, wskazanie nowych, istotnych obszarów badań dla
nauki o sztuce, wreszcie oryginalne interpretacje, a także wyobraźnia i język tych
pism. i *
Poszczególne referaty konkretyzowały możliwości badawcze rysujące się w krę-
gu tej myśli. Z jednej strony znalazły się tu próby uchwycenia systemu myślowego
Benjamina, przy koncentracji na filozofii sztuki, z analizą znaczenia podstawo-
wych pojęć, zwłaszcza pozwalających zrekonstruować rozumienie dzieła sztuki,,
a także odniesień do współczesnych koncepcji filozofii i nauki o kulturze (-Radnóti),
jak również na stosunku do tradycji uznanej za ,podstawową dla myśli Benjamina
— materializmu historycznego, z konkluzją jej istotnej, indywidualnej reinierpre-
tacji (Sauerland). Z drugiej strony — próby oceny inspiracji Benjaminowskiej
z punktu widzenia poszczególnych specjalności szeroko rozumianej nauki o sztu-
ce, na tle podstawowych koncepcji uprawiania tych -specjalności, z wyprowadze-
niem „nurtu B en.jam i-n owsik i ego ’ ’ w ich dokonaniach i argumentowaniem jego
szczególnej roli (Czartoryska, Handrykowlski), jak i wskazaniem na trudności
w wykorzystaniu spuścizny Benjamina, ze względu m. in. na szczególność jego
pisarstwa, truidną do pogodzenia z wymogami badań naukowych (Kalinowski).
Wreszcie .poświęcono uwagę wybranym zagadnieniom, bądź to o szczególnej wadze
ze względu na ich miejsce w myśli Benjamina, a może zwłaszcza w dziejach jej
recepcji, wskazujących na punikty 'decydujące o wzmożeniu zainteresowania jego
myślą, przede wszystkim — pr-ohlam relacji między kulturą a polityką (Orłowiski),.
czy też przez koncentrację na analizie pojęcia, jako przyczynek do rekonstrukcji
systemu myślowego Benjamina w ojpty-ce interpretacji zjawisk -sztuki współczes-
nej (Suchocki).
Problemy te podjęto w dyskusji, która była również wyrazem wagi zasad-
niczych, wskazanych przez Czesława Karolaka, osi polarnik wokół Benjamina.
Obok wielu kwestii szczegółowych, związanych na przykład z dziejami ekispresj-o-
nizmu, jego perioidyzacją i interpretacją polityczną, czy szeregu uściśleń, -zaryso-
wało się kilka zagadnień o istotnym, jak się zdaje, znaczeniu dla przyszłych roz-
ważań nad Bełijaminem, jak np. problem niespójności bądź spójności myśli Benja-
miinowskiej, jeśli zaś tak — to poziomu jej uchwytności (typ pisarstwa, system
filozoficzny, „sposób życia”); biografii — jako czynnika zarówno motywującego
recepcję, jak i często kluczowego dla interpretacji twórczości Benjamina; stosun-
ku Benjamina do awangardy; czy też problem rekonstrukcji sipoisob-u myślenia
Benjamina, przyjmującej za punkt wyjścia analizę jego poszczególnych wyborów
na tle współczesnej mu praktyki badawczej, zwłaszcza Kulturgeschichte (Michal-
ski). Rozległość pojawiających się zagadnień iszozegół-owych potwierdziła wielo-
kierunk-owość powiązań i konsekwencji myśli Benjamina, jak i pozwoliła wstępnie
naszkicować najistotniejsze 2 tych kierunków.
191
(teoria filmu, filozofia, socjologia literatury), to w historii sztuki jest ona nie-
obecna. Zalpewne przyczyny tej nieobecności tkwią po części w samym charak-
terze twórczości Benjamina; jej interdyscyplinarność, rozumiana nie jako wy-
korzystywanie w jednej dyscyplinie osiągnięć innej, ale ukonstytuowanie przed-
miotu badań ponad utrwalonymi po'dzialami dyscyplinarnymi, może w efekcie
oznaczać bezdomność jego myśli. Zamiarem organizatorów było więc zainicjowa-
nie dyskulsijd nad Benjaminem na gruncie nauki o sztuce, postawienie ściśle zwią-
zanych ze sobą pytań o miejsce Benjamina w tradycji dyscypliny i o owocność
inspiracji, jakie z jego myśli mogą płynąć dla dzisiejszych badań, zwrócenie uwagi
na wciąż inspirujące światową humanistykę jej wartości, takie jak: próba budowy
koncepcji estetycznych na 'bazie materialistyeznego światopoglądu, socjologiczna
końcepcja badań nad sztuką, wskazanie nowych, istotnych obszarów badań dla
nauki o sztuce, wreszcie oryginalne interpretacje, a także wyobraźnia i język tych
pism. i *
Poszczególne referaty konkretyzowały możliwości badawcze rysujące się w krę-
gu tej myśli. Z jednej strony znalazły się tu próby uchwycenia systemu myślowego
Benjamina, przy koncentracji na filozofii sztuki, z analizą znaczenia podstawo-
wych pojęć, zwłaszcza pozwalających zrekonstruować rozumienie dzieła sztuki,,
a także odniesień do współczesnych koncepcji filozofii i nauki o kulturze (-Radnóti),
jak również na stosunku do tradycji uznanej za ,podstawową dla myśli Benjamina
— materializmu historycznego, z konkluzją jej istotnej, indywidualnej reinierpre-
tacji (Sauerland). Z drugiej strony — próby oceny inspiracji Benjaminowskiej
z punktu widzenia poszczególnych specjalności szeroko rozumianej nauki o sztu-
ce, na tle podstawowych koncepcji uprawiania tych -specjalności, z wyprowadze-
niem „nurtu B en.jam i-n owsik i ego ’ ’ w ich dokonaniach i argumentowaniem jego
szczególnej roli (Czartoryska, Handrykowlski), jak i wskazaniem na trudności
w wykorzystaniu spuścizny Benjamina, ze względu m. in. na szczególność jego
pisarstwa, truidną do pogodzenia z wymogami badań naukowych (Kalinowski).
Wreszcie .poświęcono uwagę wybranym zagadnieniom, bądź to o szczególnej wadze
ze względu na ich miejsce w myśli Benjamina, a może zwłaszcza w dziejach jej
recepcji, wskazujących na punikty 'decydujące o wzmożeniu zainteresowania jego
myślą, przede wszystkim — pr-ohlam relacji między kulturą a polityką (Orłowiski),.
czy też przez koncentrację na analizie pojęcia, jako przyczynek do rekonstrukcji
systemu myślowego Benjamina w ojpty-ce interpretacji zjawisk -sztuki współczes-
nej (Suchocki).
Problemy te podjęto w dyskusji, która była również wyrazem wagi zasad-
niczych, wskazanych przez Czesława Karolaka, osi polarnik wokół Benjamina.
Obok wielu kwestii szczegółowych, związanych na przykład z dziejami ekispresj-o-
nizmu, jego perioidyzacją i interpretacją polityczną, czy szeregu uściśleń, -zaryso-
wało się kilka zagadnień o istotnym, jak się zdaje, znaczeniu dla przyszłych roz-
ważań nad Bełijaminem, jak np. problem niespójności bądź spójności myśli Benja-
miinowskiej, jeśli zaś tak — to poziomu jej uchwytności (typ pisarstwa, system
filozoficzny, „sposób życia”); biografii — jako czynnika zarówno motywującego
recepcję, jak i często kluczowego dla interpretacji twórczości Benjamina; stosun-
ku Benjamina do awangardy; czy też problem rekonstrukcji sipoisob-u myślenia
Benjamina, przyjmującej za punkt wyjścia analizę jego poszczególnych wyborów
na tle współczesnej mu praktyki badawczej, zwłaszcza Kulturgeschichte (Michal-
ski). Rozległość pojawiających się zagadnień iszozegół-owych potwierdziła wielo-
kierunk-owość powiązań i konsekwencji myśli Benjamina, jak i pozwoliła wstępnie
naszkicować najistotniejsze 2 tych kierunków.