26

M. BRYL

odkryli, żc jcst to grobowiec zawierający prochy Kazimierza Wielkiego” 3. „Majestat
koronowanego i groza śmierci przeraziły obecnych. Z modlitwą, czcią i przestrachem
niejakim zamurowano grobowiec. P. Popiel zawiadomił o tym Kapitułę kaiedralną
krakowską i Towarzystwo Naukowe(...)” 4.

,,(...) następnego dnia dokonano powtórnego otwarcia grobowca w obecności kusto-
sza katedralnego ks. Sylwestra Grzybowskiego oraz członków komisji restaura-
torskiej Pawła Popiela, Teofila Żebrawskiego, Jana Ma<ejki, Józefa Łepkowskiego
i zatrudnionych przy odnawianiu kamieniarzy” 5.

„Paweł Popiel i Jan Matejko nie odstępowali od otwartego grobu, aby zyskać
moralną pewność, iż żadna, choćby najmniejsza cząstka zwłok i przedmiotów w gro-
bie zawartych uroniona nie została” 6.

„Nie ruszano niczego, p. Matejko wyrysował tylko głębię grobu — zamurowano
i opieczętowano przy świadkach. (...) Zaczęto wołać: otwórzcie grób i sprawcie
trumnę, zróbcie pogrzeb! (...) Postanowił więc p. Popiel, rządowy konserwator
zabytków pomnikowych, oddać decyzję Biskupowi i Kapitule (...) Zdecydowr.no się
na uroczyste wyjęcie zwłok (...)” 7.

„Dnia 21 czerwca przy współudziale kapituły katedrałnej i najwybitniejszych
osobistości miejscowych przystąpiono do wydobycia drogich szczątków. Otwarto
wschodnią ścianę pomnika. Wszyscy obecni ze czcią pokłękli, a księża zaintonowali
De profundis. Dawny żołnierz polski, a w tym czasie profesor najwyższej szkoły na-
szej, wszedł we wnętrze sarkofagu i wydobywał jej założycieia kości, insygnia kró-
lewskie, resztki szat i trumny, odbierali je inni profesorowie uniwersytetu i zasłużeni
mężowie i składali do tymczasowej trumny. (...)trumienka zbita z desek świerko-
wych przypominająca trumny naszych włościan, z popiołami wielkiego króła naszego,
ustrojona wieńcem z bławatów naszych pól, popłynęła na ramionach świeckich i du-
ehownych do kaplicy Wazów(...)” 8.

„Prochy Kazimierza Wielkiego zostały złożone w miedzianej trumnie (...). Obok
kości króla ułoźono insygnia (berło, jabłko, koronę i ostrogi); pierścień, guziki oraz
blaszki zdobiące niegdyś szatę króla włożono do metalowego pudełka, zaś w ozdobnej
skrzynce umicszczono spróchniałe fragmenty pierwotnej trumny, kawałek żelaznych
szyn, na których stała trumna oraz gwoździe z trumny” 9.

„Wreszcie nadszedł (...) dzień 8 lipca — pogrzeb królewski. (...) Do Krakowa
zjechały delegacje z całej prawie Polski. (...) Program przewidywał przejście konduktu
pogrzebowego z kościoła Mariackiego do katedry wawełskiej. Po odprawieniu
nabożeństwa, przy biciu dzwonu Zygmunta, wyruszył z kościoła Mariackiego ża-
łobny pochód. (...) Po odprawieniu w katedrze ceremonii żałobnych trumnę na po-
wrót zamknięto w starym gotyckim sarkofagu” 10.

Z powyższej faktografii wynika, że zdarzenie przedstawione przez Matejkę miało
.miejsce w dniu 14 czerwca 1869 roku, kiedy to po uderzeniu w zachodnią ścianę grobu

3 Taże, Setna rocznica restauracji nagrobka Kazimierza Wielkiego w Katedrze Wawelskiej,
„Ochrona Zabytków” 1970, nr 1, s. 31.

4 Wincenty S[arnecki], Odkrycie zwlok Króla Chłopków na Wawelu, „Sobótka” 1869,
nr 27.

5 E. Śnieżyńska-Stolot, Setna rocznica (...), s. 31.

6 Otworzenie grobowca Kazimierza W. na Wawelu, „Sobótka” 1869, nr 26.

7 W. Sarnecki, op. cit.

3 S. Serafińska, Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne, Kraków 1958, s. 259.

* E. Śnieżyóska-Stolot, Setna rocznica (...), s. 31.

10 M. Rożek, Królewska Katedra na Wawelu, Warszawa 1981, s. 162 - 164.