DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Jan van Eyck, realista i narrator: wokół struktury i źródeł artystycznych Ukrzyżowania nowojorskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0028
18
A. LABUDA
źródło^. Rozpoznanie to podjął Chatelet, ale stwierdził również od-
działywanie wpływów niemieckich: ,,Rozdzielenie dwóch grup postaci,
wiernych i niewiernych, ustawionych jedna nad drugą, nie pojawia się w
sposób tak klarowny w sztuce włoskiej, rozwinięte jest natomiast w
Westfalii w ołtarzach z Warendorf i z Darup"^. Co do przesłanek
włoskich Chatelet podkreślił, za Durrieu, doniosłą rolę CTcrzt/żoiuaitia.
Altichiera, wymalowanego w oratorium św. Jerzego w Padwie^. Stąd
miałby artysta zaczerpnąć jeźdźców zobaczonych od strony pleców, parę
wędrowców-łączników planu pierwszego i drugiego, wysokie wyniesie-
nie ukrzyżowanych ponad tłum. Tego rodzaju analogie łatwo jednak
pomnożyć - Eichberger wskazała na niemal wszystkie ważniejsze
ścienne wyobrażenia ludnej Kalwarii we Włoszech^. Autorka ta słusznie
podkreśliła, że poszczególne, oderwane motywy Ukrzyżowania poja-
wiały się od połowy XIV wieku w różnych dziełach Europy południowej i
północnej. Dlatego, dodajmy, próba oznaczenia pochodzenia konkret-
nego motywu musi być zawodna, jeśli traci się z pola widzenia jego
miejsce w strukturze przedstawienia.
Według Eichberger, najistotniejsze impulsy dla ukształtowania skrzy-
dła nowojorskiego wyszły od Ukrzyżowań zrealizowanych w malarstwie
książkowym frankoilamandzkim na początku XV wieku, przede wszyst-
kim w miniaturach Mistrza Boucicaut (il. 3) i Braci Limburg^. Zawierają
one próbę ukazania wydarzenia zgodnie z faktycznym jego przebiegiem.
Językiem, służącym do urzeczywistnienia tego zamiaru, ma być, według
autorki, ,,realistische Erzahlungsweise". Można mieć wątpliwości co do
precyzji i stosowności tego terminu. Obie przytoczone miniatury ukazu-
ją określony czasowy moment wydarzenia i z punktu widzenia ikono-
graficznego odpowiadają realistycznej normie. W obu UTcrzr/żotuamach
jest wiele postaci; pierwsza z miniatur odtwarza szczegółowe uwarun-
kowania topograficzne wydarzenia, druga zaś oddaje rzetelnie stany
światła, towarzyszące śmierci Chrystusa. Wszystko to pozostaje wszakże
M. Dvorak, Das Ratsel der Kunst der Bruder van Eyck, wyd. 2, Munchen 1925, 107; P.
Durrieu, Les van Eyck et le Due Jean de Berry, ^Gazette des Beaux-Arts", 62 Annee 1920,
100.
^ Chatelet 1980, 49.
^ Ibidem, 49.
^ Eichberger 1987, 68 nn. Por. też M. Meiss,,.Highlands" in the Lowlands: Jan van Eyck,
the Master of Flemalle and the Franco-Italian Tradition, w: tenże, The Painter's Choice.
Problems in the Interpretation of Renaissance Art, New York and London 1976, 43 nn.
^ Eichberger 1987, 73 i M. Meiss, French Painting in the time of Jean de Berry. The
Boucicaut Master, London 1968. il. 299 (Godzinki, Londyn, British Museum, Add. 16997, fol.
153v) i s. 23 nn. oraz tenże, French Painting in the time of Jean de Berry. The Limbourgs and
their Contemporaries, New York 1974, II, il. 587 (Tres Riches Heures, Chantilly, Musee
Conde, fol. 153).
A. LABUDA
źródło^. Rozpoznanie to podjął Chatelet, ale stwierdził również od-
działywanie wpływów niemieckich: ,,Rozdzielenie dwóch grup postaci,
wiernych i niewiernych, ustawionych jedna nad drugą, nie pojawia się w
sposób tak klarowny w sztuce włoskiej, rozwinięte jest natomiast w
Westfalii w ołtarzach z Warendorf i z Darup"^. Co do przesłanek
włoskich Chatelet podkreślił, za Durrieu, doniosłą rolę CTcrzt/żoiuaitia.
Altichiera, wymalowanego w oratorium św. Jerzego w Padwie^. Stąd
miałby artysta zaczerpnąć jeźdźców zobaczonych od strony pleców, parę
wędrowców-łączników planu pierwszego i drugiego, wysokie wyniesie-
nie ukrzyżowanych ponad tłum. Tego rodzaju analogie łatwo jednak
pomnożyć - Eichberger wskazała na niemal wszystkie ważniejsze
ścienne wyobrażenia ludnej Kalwarii we Włoszech^. Autorka ta słusznie
podkreśliła, że poszczególne, oderwane motywy Ukrzyżowania poja-
wiały się od połowy XIV wieku w różnych dziełach Europy południowej i
północnej. Dlatego, dodajmy, próba oznaczenia pochodzenia konkret-
nego motywu musi być zawodna, jeśli traci się z pola widzenia jego
miejsce w strukturze przedstawienia.
Według Eichberger, najistotniejsze impulsy dla ukształtowania skrzy-
dła nowojorskiego wyszły od Ukrzyżowań zrealizowanych w malarstwie
książkowym frankoilamandzkim na początku XV wieku, przede wszyst-
kim w miniaturach Mistrza Boucicaut (il. 3) i Braci Limburg^. Zawierają
one próbę ukazania wydarzenia zgodnie z faktycznym jego przebiegiem.
Językiem, służącym do urzeczywistnienia tego zamiaru, ma być, według
autorki, ,,realistische Erzahlungsweise". Można mieć wątpliwości co do
precyzji i stosowności tego terminu. Obie przytoczone miniatury ukazu-
ją określony czasowy moment wydarzenia i z punktu widzenia ikono-
graficznego odpowiadają realistycznej normie. W obu UTcrzr/żotuamach
jest wiele postaci; pierwsza z miniatur odtwarza szczegółowe uwarun-
kowania topograficzne wydarzenia, druga zaś oddaje rzetelnie stany
światła, towarzyszące śmierci Chrystusa. Wszystko to pozostaje wszakże
M. Dvorak, Das Ratsel der Kunst der Bruder van Eyck, wyd. 2, Munchen 1925, 107; P.
Durrieu, Les van Eyck et le Due Jean de Berry, ^Gazette des Beaux-Arts", 62 Annee 1920,
100.
^ Chatelet 1980, 49.
^ Ibidem, 49.
^ Eichberger 1987, 68 nn. Por. też M. Meiss,,.Highlands" in the Lowlands: Jan van Eyck,
the Master of Flemalle and the Franco-Italian Tradition, w: tenże, The Painter's Choice.
Problems in the Interpretation of Renaissance Art, New York and London 1976, 43 nn.
^ Eichberger 1987, 73 i M. Meiss, French Painting in the time of Jean de Berry. The
Boucicaut Master, London 1968. il. 299 (Godzinki, Londyn, British Museum, Add. 16997, fol.
153v) i s. 23 nn. oraz tenże, French Painting in the time of Jean de Berry. The Limbourgs and
their Contemporaries, New York 1974, II, il. 587 (Tres Riches Heures, Chantilly, Musee
Conde, fol. 153).