DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0050
40
J. KOSTOWSKI
sławi jednocześnie napotkanych w czasie swej antyhusyckiej misji
i uzdrowionych przez siebie wiernych, zgromadzonych po prawej
stronie obrazu: niewidomego, kalekę cierpiącego na podagrę, głuchego,
niemowę i wskrzeszonych zmarłych. Co ważne, scena ta rozgrywa się na
tle panoramy późnogotyckiego Wrocławia, przedstawiającej fragment
miasta zamknięty bramami Świdnicką i Sakwową. Między nimi, wśród
drobiazgowo odtworzonych szczytów i dachów domów widać dominują-
ce nad miastem wieże: kościoła św. Barbary (?), św. Elżbiety i ratusza,
a dalej kościołów — św. Marii Magdaleny, św. Jakuba, św. Wojciecha
i NMPanny na Piasku. Nieprzypadkowo też znalazły się na obrazie
umocnienia obu bram wykonane po 1498 r. w obawie przed najazdem
tureckim, a Kapistran — zapewne w związku ze staraniami o jego
kanonizację, w które zaangażowany był od 1462 r. Wrocław oraz
powszechnym już wtedy jego kultem — został wyobrażony jako święty,
choć kanonizowano go dopiero w 1690 roku^.
Przypuszczalnie z poświęceniem pierwszego kościoła bernardynów
związany jest wtórnie tryptyk z Legendą św. Jadwigi śląskiej^. Powstałe
około 20 lat wcześniej retabulum dostosowano zapewne wówczas do
nowej funkcji, początkowo może nawet nastawy głównego ołtarza,
poprzez przemalowanie rewersów skrzydeł, na których umieszczono
przedstawienia związane ideowo z nowym miejscem przeznaczenia
tryptyku^. Obrazowały to stygmatyzacja św. Franciszka i wyobrażenia
świętych franciszkańskich, ale przede wszystkim patrona wrocławs-
kiego kościoła — założyciela zakonu bernardynów i duchowego mistrza
św. Jana Kapistrana — kanonizowanego w 1450 roku św. Bernardyna ze
Sieny wraz z dwoma zakonnikami, co mogło być z kolei nawiązaniem do
wysłania przez Kapistrana w 1453 r., jeszcze przed jego przybyciem do
Wrocławia, dwóch braci zakonnych z poleceniem znalezienia miejsca
pod budowę kościoła i klasztoru^. Natomiast pozostałe przedstawienia
"4 Ibidem, s. 178-180.
^ Lutsch: op. cit., Bd. 1. Breslau 1886. s. 253; Schultz: op. cit., s. 128; Landsberger: op.cit., s.
249n.; Braune, Wiese: op.cit.,s.81n., nr 177, tabl. 178-184; L. Burgemeister, G. Grundmann:
Die Kunstdenkmaler der Stadt Bresłau. Bd. 1,2. Breslau 1933, s. 192n., il. 87; Dobrzeniecki:
Malarstwo tablicowe..., s. 194-203, nr 63.
46 Zachowane na rewersach skrzydeł pierwotne linie podziałów (tak jak na awersach, na
8 pól) dalszego ciągu Legendy (o czym wspominają Braune, Wiese: op. cit., s. 82
i Dobrzeniecki: Malarstwo tablicowe..., s. 197), mogłyby świadczyć o pospiesznym ich
wykonaniu, spowodowanym zapewne zbliżającą się konsekracją kościoła. Musiało to
nastąpić już po przybyciu Kapistrana do Wrocławia (13.02.1453 r.), a przed poświęceniem
właśnie wzniesionej prowizorycznej świątyni (28.09.1455 r.).
4" J.C.H. Schmeidler: Urkundliche Geschichte der evangehschcn Haupt- und Pfarrkirche
zu St. Bernhardin in Breslau, von der ersten Grundung derselben bis auf die heutige Zeit.
Breslau 1853, s. 9-10.
J. KOSTOWSKI
sławi jednocześnie napotkanych w czasie swej antyhusyckiej misji
i uzdrowionych przez siebie wiernych, zgromadzonych po prawej
stronie obrazu: niewidomego, kalekę cierpiącego na podagrę, głuchego,
niemowę i wskrzeszonych zmarłych. Co ważne, scena ta rozgrywa się na
tle panoramy późnogotyckiego Wrocławia, przedstawiającej fragment
miasta zamknięty bramami Świdnicką i Sakwową. Między nimi, wśród
drobiazgowo odtworzonych szczytów i dachów domów widać dominują-
ce nad miastem wieże: kościoła św. Barbary (?), św. Elżbiety i ratusza,
a dalej kościołów — św. Marii Magdaleny, św. Jakuba, św. Wojciecha
i NMPanny na Piasku. Nieprzypadkowo też znalazły się na obrazie
umocnienia obu bram wykonane po 1498 r. w obawie przed najazdem
tureckim, a Kapistran — zapewne w związku ze staraniami o jego
kanonizację, w które zaangażowany był od 1462 r. Wrocław oraz
powszechnym już wtedy jego kultem — został wyobrażony jako święty,
choć kanonizowano go dopiero w 1690 roku^.
Przypuszczalnie z poświęceniem pierwszego kościoła bernardynów
związany jest wtórnie tryptyk z Legendą św. Jadwigi śląskiej^. Powstałe
około 20 lat wcześniej retabulum dostosowano zapewne wówczas do
nowej funkcji, początkowo może nawet nastawy głównego ołtarza,
poprzez przemalowanie rewersów skrzydeł, na których umieszczono
przedstawienia związane ideowo z nowym miejscem przeznaczenia
tryptyku^. Obrazowały to stygmatyzacja św. Franciszka i wyobrażenia
świętych franciszkańskich, ale przede wszystkim patrona wrocławs-
kiego kościoła — założyciela zakonu bernardynów i duchowego mistrza
św. Jana Kapistrana — kanonizowanego w 1450 roku św. Bernardyna ze
Sieny wraz z dwoma zakonnikami, co mogło być z kolei nawiązaniem do
wysłania przez Kapistrana w 1453 r., jeszcze przed jego przybyciem do
Wrocławia, dwóch braci zakonnych z poleceniem znalezienia miejsca
pod budowę kościoła i klasztoru^. Natomiast pozostałe przedstawienia
"4 Ibidem, s. 178-180.
^ Lutsch: op. cit., Bd. 1. Breslau 1886. s. 253; Schultz: op. cit., s. 128; Landsberger: op.cit., s.
249n.; Braune, Wiese: op.cit.,s.81n., nr 177, tabl. 178-184; L. Burgemeister, G. Grundmann:
Die Kunstdenkmaler der Stadt Bresłau. Bd. 1,2. Breslau 1933, s. 192n., il. 87; Dobrzeniecki:
Malarstwo tablicowe..., s. 194-203, nr 63.
46 Zachowane na rewersach skrzydeł pierwotne linie podziałów (tak jak na awersach, na
8 pól) dalszego ciągu Legendy (o czym wspominają Braune, Wiese: op. cit., s. 82
i Dobrzeniecki: Malarstwo tablicowe..., s. 197), mogłyby świadczyć o pospiesznym ich
wykonaniu, spowodowanym zapewne zbliżającą się konsekracją kościoła. Musiało to
nastąpić już po przybyciu Kapistrana do Wrocławia (13.02.1453 r.), a przed poświęceniem
właśnie wzniesionej prowizorycznej świątyni (28.09.1455 r.).
4" J.C.H. Schmeidler: Urkundliche Geschichte der evangehschcn Haupt- und Pfarrkirche
zu St. Bernhardin in Breslau, von der ersten Grundung derselben bis auf die heutige Zeit.
Breslau 1853, s. 9-10.