Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (5.1991)

54

J. KOSTOWSKI

łów i rodowej chwały, przydawano religijnych znaczeń umieszczając wśród
nich nie pozbawione dramatyzmu sceny Pasji czy Męczeństwa Dziesięciu
Tysięcy,których ikonografia wywodziła się w całości z tradycyjnych,
przedhusyckich form dewocji*"^.
Inną formą manifestacji katolickiej orientacji było wykorzystywanie
charakterystycznego kształtu czeskiej pawęży, z figuralnym bądź heral-
dycznym tematem i tekstem modlitwy obiegającym ją dookoła ,,Pavezy
velike malovane" — nieodłączny i zasadniczy element uzbrojenia wojsk
husyckich, które wypracowały całą taktykę ich stosowania — tworzą
wśród europejskich tarcz tego czasu jednolity historycznie i artystycznie
zespół z cechami tylko im właściwymi*"". Stąd też w ten jednoznaczny
atrybut nader chętnie, zapewne także z powodu ich barwnej dekoracji,
wyposażano oprawców Chrystusa, a zwłaszcza strażników jego grobu
w scenach Zmartwychwstania^.Również niezwykle charakterystyczny
cep, powszechnie łączony z husytami, pojawiał się w jednoznacznie
negatywnych sytuacjach, będąc najczęściej elementem uzbrojenia żoł-
daków w scenach Pojmania*"", Ecce Homo*"" i Ukrzyżowania**". Zgodnie
z ogólnymi tendencjami epoki, w ,,staroćeske cepy źelezne" uzbrajano
zwykle osobników o odrażającym wyglądzie, ale uderzającą cechą
antyhusyckich przedstawień jest plebejska charakterystyka „staroćes-
kych ceparu", co było konsekwencją silnych tradycji husyckich trwają-
cych w Czechach nieprzerwanie przez cały wiek XV, a nawet dłużej"*.
Przedstawianie oprawców Chrystusa i strażników jego grobu jako
husytów w scenach Pasji i Zmartwychwstania**^ znajdowało też niekie-

Dejiny ćeskeho vytvarneho umeni. I/ 2. Od podatku do końce stredoveku. Praca zb.
pod red. R. Chadraby, V. Denksteina, J. Krasy. Praha 1984, s. 567 nn.; J. Homolka, J. Krasa,
V. Menel, J. Peśina, J. Petrań: Pozdne gotickie umeni v Cechach (1471-1526). Praha 1984,
s.174 nn.
O przejawach historyzmu w średniowiecznych Czechach pisze V. Kotrba, Ćeska barokni
gotika. Praha 1976, s. 43 nn.
Denkstein: Pavezy ćeskeho typu I..., s. 185-187; tenże, Pavezy eeskeho typu n. Puvod
a vyvoj pavez predhusitske Evrope. Sbornik... XVIII, 1964, c. 3-4, s. 108-109; tenże, Pavezy
ćeskeho typu III..., s. 11-18,19-39, 53-72; E. Poche, J. Janaćek, J. Homolka, J. Kropaćek, O.
Libal, K. Stejskal: Praha stredoveka. Praha 1983, s. 606-607.
^ Np. Rajhard, 1420 r.(Kropaćek, op.cit., s. 53-72, il. 20; A. Matejćek, J. Peśina: La
peinture gothique Tcheque 1350-1450. Prague 1950, s. 66,nr 217, il.190); Rakovnik, 1496 r. (J.
Peśina, Tafelmalerei der Spatgotik und der Renaissance in Bóhmen 1450-1550, Prag 1958, s.
72, nr 108-114, il. 81).
Np.: Roudnice, 1522 r.(Peśina, Tafelmalerei..., s. 85, nr 318-329, il. 232).
J.w. (ibidem, il. 237).
Np.: Skalice i Zatonę, oba po 1430 r., zob.: V. Denkstein, F. Matouś: Jihoćeska gotika.
Praha 1953, s. 74, 108-109 (37 i 40), il. 102,105. Przedstawienia takie można spotkać także na
terenie Niemiec, np.: Merseburg, ok. 1520 r.
J. Peśina: Studiek malirstvi podebradske doby. Umeni VII, 1959, ć. 3, s. 202; Kotrba, op.
cit., s. 45-46.
Jednym z wielu tego rodzaju jest przedstawienie Zmartwychwstania na ołtarzu