DOI issue:
Recenzje i omówienia
DOI article:Jarzewicz, Jarosław: Katedra w Burgos i gotyk w Hiszpanii
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0190
152
REZENZJE I OMÓWIENIA
zakładanie wpływów angielskich w tym wypadku. Jean Bony uważał, że do powstania
,,Kentish tracery" przyczynił się silny impuls arabskiej ornamentyki^. Można domnie-
mywać, że także w Burgos mamy z tym do czynienia. Jest to tym bardziej prawdopodobne,
że —jak stwierdził Karge — również dekoracja triforium swoją kompozycję zawdzięcza
tradycjom stylu mudejar, co było związane z uprawianiem rzemiosła budowlanego
w średniowiecznej Kastylii przede wszystkim przez muzułmanów (s. 125).
Efektem oddziaływania hiszpańskiej — w tym wypadku chrześcijańskiej tradycji — było
także według Autora zastosowanie silnie wystającego poza obrys korpusu transeptu. Była
to tradycja budowli pielgrzymkowych na drodze do św. Jakuba, na której ważnym etapem
było także Burgos (trasa pielgrzymek przebiegała bezpośrednio po północnej stronie
katedry). Cel pielgrzymek — romańska katedra w Santiago odznacza się rozłożystym
transeptem z portalami w zakończeniach. Ten pierwowzór jest według Autora cytowany
w Burgos (s. 116), przy czym tezy tej nie osłabia według niego fakt, że mamy tu do
czynienia z jedno — a nie trójnawowym transeptem jak w Santiago. W katedrze w Oręnse
będącej następstwem sanktuarium św. Jakuba również zastosowano transept jedno-
nawowy. Nie negując możliwości nawiązania do dość odległego w czasie pierwowzoru
powstrzymałbym się tutaj od stosowania pojęcia ,,cytatu", gdyż określona forma aby być
,,cytatem" powinna w wyrazisty sposób nawiązywać do innej. Cytat powinien być jako
taki rozpoznawalny, podczas gdy tutaj, jak stwierdza sam Autor, oba transepty nie
wykazują wspólnych cech poza znacznym wyładowaniem.
W tym przypadku należałoby chyba mówić o trwaniu sprawdzonego schematu funkc-
jonalnego związanego przede wszystkim z zapewnieniem sprawnej cyrkulacji mas
pielgrzymów.
W przeciwieństwie do wcześniejszych badaczy poszukujących pierwowzoru katedry
w Burgos przede wszystkim w oparciu o analizę planu, H. Karge koncentruje się głównie
na strukturze. Problemu źródeł planu Burgos nie wyczerpują chyba całkowicie przywo-
ływane przez niego analogie Bourges, św. Marcina w Tours i pośrednio — Paryża.
Koncentrując się na obrysie zewnętrznym chóru z kaplicami Autor mniej uwagi poświęcił
planowi nawy głównej prezbiterium, która, w przeciwieństwie do wymienionych powyżej
zakończonych przęsłem na rzucie pięciu boków dziesięcioboku poprzedzonym półprzęs-
łem, w Burgos kończy się jedynie przęsłem na rzucie zbliżonym do pięciu boków
dziesięcioboku. Tę odmienność można traktować jako konsekwencję wynikającą z za-
stąpienia systemu sklepień sześciodziełnych układem travee, ale narzuca się także
zbieżność z planem katedry w Tours, przywoływanej zresztą jako analogia dla sklepień
i maswerków chóru Burgos (s. 109). Karge wydaje się akceptować wczesne datowanie
dolnych partii chóru katedry w Tours zaproponowane przez Kimpela i Suckale, którzy
widzieli w jej dolnej kondygnacji bliskie związki ze stylem szkoły Laon — Soissons ok.
12)0"'. Czy nie należałoby wobec tego przyjąć konsekwentnie, że plan Burgos jest efektem
modyfikacji modelu Bourges-St. Martin w Tours pod wpływem równocześnie powstającej
katedry w Tours? Co więcej katedra ta ma również jednonawowy transept, wybudowany
wprawdzie dopiero w 2. poł. 13. w. ale nie wykluczone, że od początku planowany.
Katedra w Burgos — mimo zniszczenia zachodnich portali zawiera jeden z większych
zespołów trzynastowiecznej rzeźby w Hiszpanii. Jakkolwiek celem omawianej monografii
nie było pełne opracowanie rzeźby figuralnej, jednak problematykę tę potraktowano dość
obszernie. Rzeźba figuralna koncentruje się na portalach transeptu, galeriach maswer-
kowych i krużganku. Jej styl charakteryzujący się prostolinijnym, architektonicznym
kształtowaniem mas wywodzony jest z Amiens, co dobitnie wykazano zestawieniem Beau
ibidem, s. 25 inn.
Kimpel-Suckale, op. cit., s. 405-406, Karge powołuje się na ten ustęp w przyp. 385 na s. 200.
REZENZJE I OMÓWIENIA
zakładanie wpływów angielskich w tym wypadku. Jean Bony uważał, że do powstania
,,Kentish tracery" przyczynił się silny impuls arabskiej ornamentyki^. Można domnie-
mywać, że także w Burgos mamy z tym do czynienia. Jest to tym bardziej prawdopodobne,
że —jak stwierdził Karge — również dekoracja triforium swoją kompozycję zawdzięcza
tradycjom stylu mudejar, co było związane z uprawianiem rzemiosła budowlanego
w średniowiecznej Kastylii przede wszystkim przez muzułmanów (s. 125).
Efektem oddziaływania hiszpańskiej — w tym wypadku chrześcijańskiej tradycji — było
także według Autora zastosowanie silnie wystającego poza obrys korpusu transeptu. Była
to tradycja budowli pielgrzymkowych na drodze do św. Jakuba, na której ważnym etapem
było także Burgos (trasa pielgrzymek przebiegała bezpośrednio po północnej stronie
katedry). Cel pielgrzymek — romańska katedra w Santiago odznacza się rozłożystym
transeptem z portalami w zakończeniach. Ten pierwowzór jest według Autora cytowany
w Burgos (s. 116), przy czym tezy tej nie osłabia według niego fakt, że mamy tu do
czynienia z jedno — a nie trójnawowym transeptem jak w Santiago. W katedrze w Oręnse
będącej następstwem sanktuarium św. Jakuba również zastosowano transept jedno-
nawowy. Nie negując możliwości nawiązania do dość odległego w czasie pierwowzoru
powstrzymałbym się tutaj od stosowania pojęcia ,,cytatu", gdyż określona forma aby być
,,cytatem" powinna w wyrazisty sposób nawiązywać do innej. Cytat powinien być jako
taki rozpoznawalny, podczas gdy tutaj, jak stwierdza sam Autor, oba transepty nie
wykazują wspólnych cech poza znacznym wyładowaniem.
W tym przypadku należałoby chyba mówić o trwaniu sprawdzonego schematu funkc-
jonalnego związanego przede wszystkim z zapewnieniem sprawnej cyrkulacji mas
pielgrzymów.
W przeciwieństwie do wcześniejszych badaczy poszukujących pierwowzoru katedry
w Burgos przede wszystkim w oparciu o analizę planu, H. Karge koncentruje się głównie
na strukturze. Problemu źródeł planu Burgos nie wyczerpują chyba całkowicie przywo-
ływane przez niego analogie Bourges, św. Marcina w Tours i pośrednio — Paryża.
Koncentrując się na obrysie zewnętrznym chóru z kaplicami Autor mniej uwagi poświęcił
planowi nawy głównej prezbiterium, która, w przeciwieństwie do wymienionych powyżej
zakończonych przęsłem na rzucie pięciu boków dziesięcioboku poprzedzonym półprzęs-
łem, w Burgos kończy się jedynie przęsłem na rzucie zbliżonym do pięciu boków
dziesięcioboku. Tę odmienność można traktować jako konsekwencję wynikającą z za-
stąpienia systemu sklepień sześciodziełnych układem travee, ale narzuca się także
zbieżność z planem katedry w Tours, przywoływanej zresztą jako analogia dla sklepień
i maswerków chóru Burgos (s. 109). Karge wydaje się akceptować wczesne datowanie
dolnych partii chóru katedry w Tours zaproponowane przez Kimpela i Suckale, którzy
widzieli w jej dolnej kondygnacji bliskie związki ze stylem szkoły Laon — Soissons ok.
12)0"'. Czy nie należałoby wobec tego przyjąć konsekwentnie, że plan Burgos jest efektem
modyfikacji modelu Bourges-St. Martin w Tours pod wpływem równocześnie powstającej
katedry w Tours? Co więcej katedra ta ma również jednonawowy transept, wybudowany
wprawdzie dopiero w 2. poł. 13. w. ale nie wykluczone, że od początku planowany.
Katedra w Burgos — mimo zniszczenia zachodnich portali zawiera jeden z większych
zespołów trzynastowiecznej rzeźby w Hiszpanii. Jakkolwiek celem omawianej monografii
nie było pełne opracowanie rzeźby figuralnej, jednak problematykę tę potraktowano dość
obszernie. Rzeźba figuralna koncentruje się na portalach transeptu, galeriach maswer-
kowych i krużganku. Jej styl charakteryzujący się prostolinijnym, architektonicznym
kształtowaniem mas wywodzony jest z Amiens, co dobitnie wykazano zestawieniem Beau
ibidem, s. 25 inn.
Kimpel-Suckale, op. cit., s. 405-406, Karge powołuje się na ten ustęp w przyp. 385 na s. 200.