0.5
1 cm
52
JACEK KOWALSKI
łowy przykład poetyckiej fantazji na tematy architektoniczne, jednak nie
przywiązywał doń większej wagi, natomiast Daniel Porion jest przekona-
ny, że istnieje tu związek z aktualnymi nowościami technicznymi i arty-
stycznymi* * * * * 6. Literaturoznawcy, którzy w ostatnich latach zajmowali się
powieściami antycznymi7, przypuszczają, że zawarte w nich opisy gro-
bowców i świątyni Apollina z Powieści o Troi, kaplicy Grant-Oir i grobowca Aleksandra
z Powieści o Aleksandrze, świątyni pałacowej Kozdroesa z powieści Eracle Gautiera z Ar-
ras, cenotafu Balanki-Flory z Powieści o Florze i Blance-Florze oraz innych mniej obszer-
nych opisów z powieści tego czasu. Franki (op.cit.) i Söhring zgadzają się co do interpreta-
cji opisu skrzyżowanych luków jako sklepienia żebrowego; Wg Söhringa, sklepienie takie
występuje także wcześniej w opisie grobu Pallasa, ale nie jest to bynajmniej jedyna z mo-
żliwych interpretacji, co też zauważa Franki. Ten ostatni zwraca również uwagę na analo-
giczne sformułowania w tekście kroniki Gerwazego z Canterbury i w opisie grobowca.
Aaguilles (w. 7544) znaczyć może bowiem, że łuki-żebra są „wyciosane igłą” (ale, czego
Franki nie dodaje, sformułowanie to rozumieć można równie dobrze jako: „wyciosane w
kształcie spiczastym, ostre”, bądź „wykonane dokładnie”); Gerwazy pisze zaś przecież o lu-
kach romańskich, które w porównaniu z gotyckimi zdają się być jakby wykonane siekierą, a
nie dłutem (tłum. wg J. Białostocki, Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce. Od starożyt-
ności do 1500 r., Warszawa, PWN 1978, s. 291). Pojawiające się także i w powieści, i w kro-
nice Gerwazego słowo „triforium” Franki rozpatruje z wielką ostrożnością: jego ewentual-
ne znaczenie - „potrójna arkada” - nie wydaje się wcale oczywiste, raczej określa ogólnie
ciąg arkad i nie można rozpatrywać go jako elementu gotyckiego.
6 D. Poirion, Merveille architecturale et fiction narrative en France au Moyen Age,
„Venezia Arti” 1987, s. 14-21, cyt. s. 16.
7 Za powieści antyczne - romans antiques - pierwsze w ogóle powieści francuskie,
przyjęło się uważać przede wszystkim „trylogię”: Powieść o Tebach (Roman de Thèbes) -
Powieść o Eneaszu (Roman d’Enéas) - Powieść o Troi (Roman de Troie), która ujrzała
światło dzienne w kręgu kulturowym dworu Henryka II Plantageneta i jego żony Eleonory
Akwitańskiej, a także wszystkie XII-wieczne powieści o Aleksandrze Wielkim, z których
przynajmniej jedna także była związana z dworem Plantagenetów. Powieści antyczne do-
piero od niedawna stanowią przedmiot intensywniejszych badań literackich, a ich biblio-
grafia - choć obszerna - nie może równać się objętością z ogromem prac poświęconych np.
literaturze arturiańskiej lub chansons de geste. Podstawowe znaczenie mają: obszerna
monografia problemu pióra A. Petit, Naissances du roman, Paris - Genève, Champion-
Slatkine 1985 (tamże obszerna literatura problemu), książka J. C. Huchet, Le roman
médiéval, Paris, PUF 1984, tom studiów Relire le ,,Roman d’Enéas’’ pod red. Jeana Du-
fournet, Genève 1985, ostatnio wydane opracowanie Catherine Croizy - Naquet Thèbes,
Troie et Carthage. Poétique de la ville dans le roman antique au XII siècle, Paris, Cham-
pion 1994, jak również liczne artykuły E. Baumgartner (ostatnio Baumgartner-Danchaud):
Troie et Constantinopole dans quelques textes du XIIe etXIIF siècles: fiction et histoire, (w:)
La ville, histoire et mythe, Institut Français de l’Universite Paris-X Nanterre, b.r. (1983?),
s. 6-16; Vocabulaire et technique littéraire dans le „Roman de Troie” de Benoît de Sainte-
Maure, „Cahiers de lexicologie” 50-51/1987, s. 39-48; L’Orient d’Alexandre, „Bien dire et
bien aprandre” 6, 4e trimestre 1988, s. 7-15; Le temps des automates, (w:) Le nombre du
temps. En hommage à Paul Zumthor, Paris 1988, s. 15-21; La très belle ville de Troie de
Benoît de Sainte-Maure, (w:) Farai chansoneta novele. Hommage à J.-Ch. Payen, Caen
1989, s. 47-52; Benoît de Sainte-Maure et le modèle troyen, (w:) Modernité au Moyen Age: le
défi dupasse, Genève, Droz 1990, s. 101-11; Tombeaux pour guerriers et amazones: sur un
JACEK KOWALSKI
łowy przykład poetyckiej fantazji na tematy architektoniczne, jednak nie
przywiązywał doń większej wagi, natomiast Daniel Porion jest przekona-
ny, że istnieje tu związek z aktualnymi nowościami technicznymi i arty-
stycznymi* * * * * 6. Literaturoznawcy, którzy w ostatnich latach zajmowali się
powieściami antycznymi7, przypuszczają, że zawarte w nich opisy gro-
bowców i świątyni Apollina z Powieści o Troi, kaplicy Grant-Oir i grobowca Aleksandra
z Powieści o Aleksandrze, świątyni pałacowej Kozdroesa z powieści Eracle Gautiera z Ar-
ras, cenotafu Balanki-Flory z Powieści o Florze i Blance-Florze oraz innych mniej obszer-
nych opisów z powieści tego czasu. Franki (op.cit.) i Söhring zgadzają się co do interpreta-
cji opisu skrzyżowanych luków jako sklepienia żebrowego; Wg Söhringa, sklepienie takie
występuje także wcześniej w opisie grobu Pallasa, ale nie jest to bynajmniej jedyna z mo-
żliwych interpretacji, co też zauważa Franki. Ten ostatni zwraca również uwagę na analo-
giczne sformułowania w tekście kroniki Gerwazego z Canterbury i w opisie grobowca.
Aaguilles (w. 7544) znaczyć może bowiem, że łuki-żebra są „wyciosane igłą” (ale, czego
Franki nie dodaje, sformułowanie to rozumieć można równie dobrze jako: „wyciosane w
kształcie spiczastym, ostre”, bądź „wykonane dokładnie”); Gerwazy pisze zaś przecież o lu-
kach romańskich, które w porównaniu z gotyckimi zdają się być jakby wykonane siekierą, a
nie dłutem (tłum. wg J. Białostocki, Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce. Od starożyt-
ności do 1500 r., Warszawa, PWN 1978, s. 291). Pojawiające się także i w powieści, i w kro-
nice Gerwazego słowo „triforium” Franki rozpatruje z wielką ostrożnością: jego ewentual-
ne znaczenie - „potrójna arkada” - nie wydaje się wcale oczywiste, raczej określa ogólnie
ciąg arkad i nie można rozpatrywać go jako elementu gotyckiego.
6 D. Poirion, Merveille architecturale et fiction narrative en France au Moyen Age,
„Venezia Arti” 1987, s. 14-21, cyt. s. 16.
7 Za powieści antyczne - romans antiques - pierwsze w ogóle powieści francuskie,
przyjęło się uważać przede wszystkim „trylogię”: Powieść o Tebach (Roman de Thèbes) -
Powieść o Eneaszu (Roman d’Enéas) - Powieść o Troi (Roman de Troie), która ujrzała
światło dzienne w kręgu kulturowym dworu Henryka II Plantageneta i jego żony Eleonory
Akwitańskiej, a także wszystkie XII-wieczne powieści o Aleksandrze Wielkim, z których
przynajmniej jedna także była związana z dworem Plantagenetów. Powieści antyczne do-
piero od niedawna stanowią przedmiot intensywniejszych badań literackich, a ich biblio-
grafia - choć obszerna - nie może równać się objętością z ogromem prac poświęconych np.
literaturze arturiańskiej lub chansons de geste. Podstawowe znaczenie mają: obszerna
monografia problemu pióra A. Petit, Naissances du roman, Paris - Genève, Champion-
Slatkine 1985 (tamże obszerna literatura problemu), książka J. C. Huchet, Le roman
médiéval, Paris, PUF 1984, tom studiów Relire le ,,Roman d’Enéas’’ pod red. Jeana Du-
fournet, Genève 1985, ostatnio wydane opracowanie Catherine Croizy - Naquet Thèbes,
Troie et Carthage. Poétique de la ville dans le roman antique au XII siècle, Paris, Cham-
pion 1994, jak również liczne artykuły E. Baumgartner (ostatnio Baumgartner-Danchaud):
Troie et Constantinopole dans quelques textes du XIIe etXIIF siècles: fiction et histoire, (w:)
La ville, histoire et mythe, Institut Français de l’Universite Paris-X Nanterre, b.r. (1983?),
s. 6-16; Vocabulaire et technique littéraire dans le „Roman de Troie” de Benoît de Sainte-
Maure, „Cahiers de lexicologie” 50-51/1987, s. 39-48; L’Orient d’Alexandre, „Bien dire et
bien aprandre” 6, 4e trimestre 1988, s. 7-15; Le temps des automates, (w:) Le nombre du
temps. En hommage à Paul Zumthor, Paris 1988, s. 15-21; La très belle ville de Troie de
Benoît de Sainte-Maure, (w:) Farai chansoneta novele. Hommage à J.-Ch. Payen, Caen
1989, s. 47-52; Benoît de Sainte-Maure et le modèle troyen, (w:) Modernité au Moyen Age: le
défi dupasse, Genève, Droz 1990, s. 101-11; Tombeaux pour guerriers et amazones: sur un
