DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Skalska, Agnieszka: "Dziewczynka z chryzantemami" Olgi Boznańskiej-osaczona: uwagi o spojrzeniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0148
146
AGNIESZKA SKALSKA
nieco zakłopotani, nie wiadomo: jego siłą czy wyrazem. Nasza niewygod-
na, choć jedyna możliwa pozycja obciążonych spojrzeniem dziewczynki,
rola przedmiotu tego spojrzenia, prowokuje do podjęcia próby ustalenia
źródła i przyczyny wyrazu jej oczu. Spojrzenie nie jest jedynym nośni-
kiem tego, co postać ma o sobie do powiedzenia, ale to ono nadaje chara-
kter jej wypowiedzi na własny temat. Jest tym niezbędnym aspektem
działalności, który z sytuacji modela pozwala odczytać tożsamość postaci.
Pytanie sprowokowane przez wzrok „dziewczynki z chryzantemami” -
kim jesteś? kierujemy do jej wizerunku, ze świadomością, że odpowiedzią
na nie jest każdy z jego elementów.
Dziewczynka na obrazie znajduje się w trudnej sytuacji: została posta-
wiona przed pustą szarą ścianą z bukietem białych kwiatów w splecio-
nych dłoniach. Ma rozpuszczone rude włosy. Ubrana jest w popielatą su-
kienkę. Źródłem jej spojrzenia są ciemne, prawie czarne, duże, szeroko
otwarte oczy. Opis ten, chociaż identyfikuje przedstawienie, nie odpowia-
da obrazowi. Pomija istotne jego elementy. Cień na ścianie - towarzysz
dziewczynki - nie jest wyłącznie jednym z tonów szarości płaszczyzny
ściany. Stanowi on specyficzny fragment postaci - jest jej śladem, odbi-
ciem, konturem, świadectwem. Jednocześnie stanowi element otaczające-
go ją świata - znajduje się poza nią, poza jej fizycznością i wolą. Chryzan-
temy są także czymś więcej niż tylko białą plamą na tle sukienki.
Wspólnie z cieniem budują one sytuację dziewczynki na obrazie. Ich z ko-
lei znaczenie dookreśla organizacja pola obrazowego. Wynika ono nie tyle
z ikonograficznych konotacji, co z odniesienia do postaci i sposobu jego
odwzajemnienia. Bukiet kwiatów znajduje się przed dziewczynką, cień za
nią. Wizualny ciężar białych chryzantem oraz ich płaszczyznowa relacja z
plamą cienia wiążą się z przestrzenną kompozycją obrazu. Dziewczynka
trzyma kwiaty przed sobą i fakt ten znalazł swoje uzasadnienie na płót-
nie: poprzez biel, wyrazistość pierwszego planu. Posługując się logiką
wieloplanowości, należy uznać cień za tło postaci, a jej pozycję określić
słowem „pomiędzy”. Definiowana przez nie relacja przestrzenna powta-
rzana jest na płaszczyźnie. Twarz znajduje się bowiem w podobnej sytu-
acji na polu obrazowym, choć nie jest ona tak wyraźnie określona. Cień
pada bowiem nieco poniżej twarzy. Głowa nie leży więc ściśle pod cie-
niem, choć wyraźnie ponad kwiatami. A jednak umieszczony po lewej
stronie bukiet i plama cienia znajdująca się w prawej części płótna po-
zwalają interpretować pozycję dziewczynki jako znajdującej się „na osi”,
w centrum, a miejsce cienia i kwiatów uznać za przesunięte wobec tej sy-
metrii, budujące sobą diagonalę, ponad którą znajduje się głowa postaci.
Płaszczyzna szarej ściany i kolorystycznie z nią związanego stroju po-
zostaje tłem dla akcji rozgrywającej się między trzema elementami: cie-
nia, twarzy i kwiatów. Plamy cienia i bukietu determinują zachowanie
AGNIESZKA SKALSKA
nieco zakłopotani, nie wiadomo: jego siłą czy wyrazem. Nasza niewygod-
na, choć jedyna możliwa pozycja obciążonych spojrzeniem dziewczynki,
rola przedmiotu tego spojrzenia, prowokuje do podjęcia próby ustalenia
źródła i przyczyny wyrazu jej oczu. Spojrzenie nie jest jedynym nośni-
kiem tego, co postać ma o sobie do powiedzenia, ale to ono nadaje chara-
kter jej wypowiedzi na własny temat. Jest tym niezbędnym aspektem
działalności, który z sytuacji modela pozwala odczytać tożsamość postaci.
Pytanie sprowokowane przez wzrok „dziewczynki z chryzantemami” -
kim jesteś? kierujemy do jej wizerunku, ze świadomością, że odpowiedzią
na nie jest każdy z jego elementów.
Dziewczynka na obrazie znajduje się w trudnej sytuacji: została posta-
wiona przed pustą szarą ścianą z bukietem białych kwiatów w splecio-
nych dłoniach. Ma rozpuszczone rude włosy. Ubrana jest w popielatą su-
kienkę. Źródłem jej spojrzenia są ciemne, prawie czarne, duże, szeroko
otwarte oczy. Opis ten, chociaż identyfikuje przedstawienie, nie odpowia-
da obrazowi. Pomija istotne jego elementy. Cień na ścianie - towarzysz
dziewczynki - nie jest wyłącznie jednym z tonów szarości płaszczyzny
ściany. Stanowi on specyficzny fragment postaci - jest jej śladem, odbi-
ciem, konturem, świadectwem. Jednocześnie stanowi element otaczające-
go ją świata - znajduje się poza nią, poza jej fizycznością i wolą. Chryzan-
temy są także czymś więcej niż tylko białą plamą na tle sukienki.
Wspólnie z cieniem budują one sytuację dziewczynki na obrazie. Ich z ko-
lei znaczenie dookreśla organizacja pola obrazowego. Wynika ono nie tyle
z ikonograficznych konotacji, co z odniesienia do postaci i sposobu jego
odwzajemnienia. Bukiet kwiatów znajduje się przed dziewczynką, cień za
nią. Wizualny ciężar białych chryzantem oraz ich płaszczyznowa relacja z
plamą cienia wiążą się z przestrzenną kompozycją obrazu. Dziewczynka
trzyma kwiaty przed sobą i fakt ten znalazł swoje uzasadnienie na płót-
nie: poprzez biel, wyrazistość pierwszego planu. Posługując się logiką
wieloplanowości, należy uznać cień za tło postaci, a jej pozycję określić
słowem „pomiędzy”. Definiowana przez nie relacja przestrzenna powta-
rzana jest na płaszczyźnie. Twarz znajduje się bowiem w podobnej sytu-
acji na polu obrazowym, choć nie jest ona tak wyraźnie określona. Cień
pada bowiem nieco poniżej twarzy. Głowa nie leży więc ściśle pod cie-
niem, choć wyraźnie ponad kwiatami. A jednak umieszczony po lewej
stronie bukiet i plama cienia znajdująca się w prawej części płótna po-
zwalają interpretować pozycję dziewczynki jako znajdującej się „na osi”,
w centrum, a miejsce cienia i kwiatów uznać za przesunięte wobec tej sy-
metrii, budujące sobą diagonalę, ponad którą znajduje się głowa postaci.
Płaszczyzna szarej ściany i kolorystycznie z nią związanego stroju po-
zostaje tłem dla akcji rozgrywającej się między trzema elementami: cie-
nia, twarzy i kwiatów. Plamy cienia i bukietu determinują zachowanie