DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Skalska, Agnieszka: "Dziewczynka z chryzantemami" Olgi Boznańskiej-osaczona: uwagi o spojrzeniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0153
DZIEWCZYNKA Z CHRYZANTEMAMI OLGI BOZNAŃSKIEJ - OSACZONA
151
patrzy i jest oglądana. „Dziewczynka z chryzantemami”, ukryta za barie-
rą kwiatów, odseparowana od świata popielatą ścianą, ograniczona w
swej funkcji i świadoma tego ograniczenia, znajduje się w „przestrzeni
feministycznej”. Jej dystans wobec funkcji, oznaczony gestem i spojrze-
niem jest znakiem jej sprzeciwu - osobowości, tworzącej klimat osacze-
nia, na które się nie zgadza.
Sytuacja osoby portretowanej jest zawsze szczególna. Zajmuje ona wy-
braną przez siebie lub narzuconą wolą artysty pozycję, aranżuje własne
zachowanie, współuczestniczy w prezentacji, której ostatecznym autorem
jest portrecista, a najważniejszym adresatem widz - indywidualność, na
którą składają się jej własne doświadczenia, marzenia, osobowość. Fakt
przełożenia sylwetki, wyrazu oczu, sposobu bycia na jakości barwne umo-
żliwia przedstawienie, a więc prezentację postaci - określonej, zinter-
pretowanej. Odkrycie prawdy w tej interpretacji należy do widza. Można
się po nim spodziewać, że ją odnajdzie, jeśli jako element zewnętrznego,
wobec portretowanego, świata odkryje w sobie podobieństwo do niego,
określi możliwości ewentualnych zachowań postaci.
Dziewczynka na obrazie nie jest tylko osobą trzymającą bukiet kwia-
tów, nie jest tylko dziewczynką, dzieckiem. Jej tożsamość, jak każda,
chroni się przed byciem kimś innym niż tylko sobą, przed każdą generali-
zacją. Na tym polega jej „zamilknięcie” - potrzebne, aby wypowiedź o
niej samej stała się czytelna, możliwa. W tej wypowiedzi tkwi obrona
przed ekstremami wyrazu, umiar, będący istotą każdej indywidualności
—jednej z wielu twarzy człowieczeństwa.
Prawdą dziewczynki z portretu jest bezradność w osaczeniu - w sytu-
acji „pomiędzy”, schizofrenia spojrzenia wynikająca z patrzenia i bycia
oglądaną. Jest to prawda dostrzeżona przez jednego z widzów, korzysta-
jącego ze swej pozycji „odzewnętrznej”. Dlatego prawda ta jest zaledwie
możliwa.
A GIRL WITH CHRYSANTHEMUMS BY OLGA BOZNAŃSKA - BESET.
REMARKS ON THE GAZE
Summary
In the National Museum in Poznań there is a portrait “A Girl with Chrysanthemums”
by Olga Boznańska, painted in 1894. The analysis of this painting tries to answer a ques-
tion provoked by and directed at every portrayed figure, namely: Who are you? Results are
related to the method of presenting an individuality, which, according to Gotfried Boehm’s
theory, can be revealed through specific rules of representation, such as the rules of
“silence”, “moderation” and “likeness”, as well as the “relationship between the character
and activity”. They are all propitious for the figure to remain itself, since they characterize
the identity of the represented person.
151
patrzy i jest oglądana. „Dziewczynka z chryzantemami”, ukryta za barie-
rą kwiatów, odseparowana od świata popielatą ścianą, ograniczona w
swej funkcji i świadoma tego ograniczenia, znajduje się w „przestrzeni
feministycznej”. Jej dystans wobec funkcji, oznaczony gestem i spojrze-
niem jest znakiem jej sprzeciwu - osobowości, tworzącej klimat osacze-
nia, na które się nie zgadza.
Sytuacja osoby portretowanej jest zawsze szczególna. Zajmuje ona wy-
braną przez siebie lub narzuconą wolą artysty pozycję, aranżuje własne
zachowanie, współuczestniczy w prezentacji, której ostatecznym autorem
jest portrecista, a najważniejszym adresatem widz - indywidualność, na
którą składają się jej własne doświadczenia, marzenia, osobowość. Fakt
przełożenia sylwetki, wyrazu oczu, sposobu bycia na jakości barwne umo-
żliwia przedstawienie, a więc prezentację postaci - określonej, zinter-
pretowanej. Odkrycie prawdy w tej interpretacji należy do widza. Można
się po nim spodziewać, że ją odnajdzie, jeśli jako element zewnętrznego,
wobec portretowanego, świata odkryje w sobie podobieństwo do niego,
określi możliwości ewentualnych zachowań postaci.
Dziewczynka na obrazie nie jest tylko osobą trzymającą bukiet kwia-
tów, nie jest tylko dziewczynką, dzieckiem. Jej tożsamość, jak każda,
chroni się przed byciem kimś innym niż tylko sobą, przed każdą generali-
zacją. Na tym polega jej „zamilknięcie” - potrzebne, aby wypowiedź o
niej samej stała się czytelna, możliwa. W tej wypowiedzi tkwi obrona
przed ekstremami wyrazu, umiar, będący istotą każdej indywidualności
—jednej z wielu twarzy człowieczeństwa.
Prawdą dziewczynki z portretu jest bezradność w osaczeniu - w sytu-
acji „pomiędzy”, schizofrenia spojrzenia wynikająca z patrzenia i bycia
oglądaną. Jest to prawda dostrzeżona przez jednego z widzów, korzysta-
jącego ze swej pozycji „odzewnętrznej”. Dlatego prawda ta jest zaledwie
możliwa.
A GIRL WITH CHRYSANTHEMUMS BY OLGA BOZNAŃSKA - BESET.
REMARKS ON THE GAZE
Summary
In the National Museum in Poznań there is a portrait “A Girl with Chrysanthemums”
by Olga Boznańska, painted in 1894. The analysis of this painting tries to answer a ques-
tion provoked by and directed at every portrayed figure, namely: Who are you? Results are
related to the method of presenting an individuality, which, according to Gotfried Boehm’s
theory, can be revealed through specific rules of representation, such as the rules of
“silence”, “moderation” and “likeness”, as well as the “relationship between the character
and activity”. They are all propitious for the figure to remain itself, since they characterize
the identity of the represented person.