DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Lisiewicz, Małgorzata: Dyskursy nauki a wizerunek ciała w zachodniej i amerykańskiej sztuce lat osiemdziesiątych i dziewiewięćdziesiątych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0092
90
MAŁGORZATA LISIEWICZ
„mężczyzna”, „chrześcijanin” (WASP)2. Współczesna praktyka artystyczna
ingeruje w politykę wizualizacji ciała produkującą w obecnym zachodnim
społeczeństwie pożądane modele podmiotowości, stając się zespołem opozy-
cyjnych wobec „dominującego centrum” strategii określanych mianem iden-
tity politics. Taktyką jest tu torpedowanie obowiązujących kodów przedsta-
wień, norm rządzących procesem wizualizacji jednostki. Norma jest
wykładnią męskocentrycznego systemu władzy, wykładnią logosu organizu-
jącego percepcję rzeczywistości. Norma legitymizuje każde przedstawienie.
Każdy wizerunek podlega relatywizacji i odniesieniu do normy. Normatywi-
zacja, kodyfikacja rządzi konstruowaniem każdego wizerunku i produkowa-
nymi przez niego znaczeniami. Współczesna sztuka staje w opozycji do owej
normy. Burzy ona pojęcie neutralnej formy i 'przeźroczystości’ medium, za-
równo w odniesieniu do procesu konstrukcji fikcyjnych postaci w świecie
mediów, jak i w odniesieniu do konstrukcji podmiotu „rzeczywistego”.
W tym punkcie artystyczna refleksja bierze udział w ogólnokulturowej refle-
ksji nad kryzysem autonomii, integralności i suwerenności podmiotu we
współczesnym systemie władzy.
Rzeczywistość określona przez zaawansowane technologie stymuluje
nowe pojęcie tożsamości identyfikowanej w coraz większym stopniu z wi-
zualnością produkowaną poprzez bierną adaptację wzorców dostarcza-
nych przez media. Determinuje to pojęcie podmiotowości jako struktury
istniejącej wyłącznie w relacji do świata zewnętrznego, który staje się
tym samym podstawą autoidentyfikacji podmiotu. Współczesny system
władzy organizujący przestrzeń wizualną poprzez rozmaite dziedziny co-
dzienności (nauka, kultura popularna) stymuluje zmienność (nieustanny
rozpad i rekonstrukcję) podmiotu, wyparcie własnej „natury” na rzecz
„potencjalnego” wizerunku, wielość modeli uniemożliwiającą trwałość
podmiotowej konstytucji, wizualny charakter tożsamości w miejsce jako-
ści „duchowej”, „psychologicznej”, nakierowanej na historię, rodzinę.
Współczesna sztuka zdaje sprawę ze skrajnej konwencjonalizacji jedno-
stki, co uświadamia łatwość manipulacji podmiotem i ingerencji w pod-
miotowość zarówno na poziomie interpersonalnych stosunków, jak i na
poziomie relacji: jednostka względem samej siebie3. Autonomiczna, suwe-
renna, obiektywna natura jednostki, jej tożsamości jest tym samym ilu-
zją produkowaną przez władzę.
2 WASP jest skrótem pochodzącym od pierwszych liter nazwy White Anglo-Saxon
Protestant. Z czasem liczba przydomków na określenie męskiego dominującego centrum
zaczęła się powiększać, por. R. Ferguson, Introduction: Inuisible Center, (w:) Russel
Ferguson, Martha Gever, Trinh T. Minh-ha, Cornel West, Out there: Marginalization and
Contemporary Culture, New York 1990.
3 Por. J. Deitch, Posthuman, Lausanna, 1992, s. 27-47.
MAŁGORZATA LISIEWICZ
„mężczyzna”, „chrześcijanin” (WASP)2. Współczesna praktyka artystyczna
ingeruje w politykę wizualizacji ciała produkującą w obecnym zachodnim
społeczeństwie pożądane modele podmiotowości, stając się zespołem opozy-
cyjnych wobec „dominującego centrum” strategii określanych mianem iden-
tity politics. Taktyką jest tu torpedowanie obowiązujących kodów przedsta-
wień, norm rządzących procesem wizualizacji jednostki. Norma jest
wykładnią męskocentrycznego systemu władzy, wykładnią logosu organizu-
jącego percepcję rzeczywistości. Norma legitymizuje każde przedstawienie.
Każdy wizerunek podlega relatywizacji i odniesieniu do normy. Normatywi-
zacja, kodyfikacja rządzi konstruowaniem każdego wizerunku i produkowa-
nymi przez niego znaczeniami. Współczesna sztuka staje w opozycji do owej
normy. Burzy ona pojęcie neutralnej formy i 'przeźroczystości’ medium, za-
równo w odniesieniu do procesu konstrukcji fikcyjnych postaci w świecie
mediów, jak i w odniesieniu do konstrukcji podmiotu „rzeczywistego”.
W tym punkcie artystyczna refleksja bierze udział w ogólnokulturowej refle-
ksji nad kryzysem autonomii, integralności i suwerenności podmiotu we
współczesnym systemie władzy.
Rzeczywistość określona przez zaawansowane technologie stymuluje
nowe pojęcie tożsamości identyfikowanej w coraz większym stopniu z wi-
zualnością produkowaną poprzez bierną adaptację wzorców dostarcza-
nych przez media. Determinuje to pojęcie podmiotowości jako struktury
istniejącej wyłącznie w relacji do świata zewnętrznego, który staje się
tym samym podstawą autoidentyfikacji podmiotu. Współczesny system
władzy organizujący przestrzeń wizualną poprzez rozmaite dziedziny co-
dzienności (nauka, kultura popularna) stymuluje zmienność (nieustanny
rozpad i rekonstrukcję) podmiotu, wyparcie własnej „natury” na rzecz
„potencjalnego” wizerunku, wielość modeli uniemożliwiającą trwałość
podmiotowej konstytucji, wizualny charakter tożsamości w miejsce jako-
ści „duchowej”, „psychologicznej”, nakierowanej na historię, rodzinę.
Współczesna sztuka zdaje sprawę ze skrajnej konwencjonalizacji jedno-
stki, co uświadamia łatwość manipulacji podmiotem i ingerencji w pod-
miotowość zarówno na poziomie interpersonalnych stosunków, jak i na
poziomie relacji: jednostka względem samej siebie3. Autonomiczna, suwe-
renna, obiektywna natura jednostki, jej tożsamości jest tym samym ilu-
zją produkowaną przez władzę.
2 WASP jest skrótem pochodzącym od pierwszych liter nazwy White Anglo-Saxon
Protestant. Z czasem liczba przydomków na określenie męskiego dominującego centrum
zaczęła się powiększać, por. R. Ferguson, Introduction: Inuisible Center, (w:) Russel
Ferguson, Martha Gever, Trinh T. Minh-ha, Cornel West, Out there: Marginalization and
Contemporary Culture, New York 1990.
3 Por. J. Deitch, Posthuman, Lausanna, 1992, s. 27-47.