Instytut Historii Sztuki <Posen> [Editor]: Artium Quaestiones (8.1997)

dyskursy nauki a wizerunek ciała w zachodniej i amerykańskiej sztuce

91

Wizualność jest tu pojęta jako dogodne narzędzie dystrybucji określo-
nych ideologii, jako taktyka rozpowszechniania w przestrzeni publicznej
pożądanych modeli osobowości, co pozwala na manipulowanie wizerun-
kiem, a w konsekwencji opisywanie jednostki widzialnym kodem umożli-
wiającym w pozornie uniwersalistycznym, demokratycznym społeczeń-
stwie naoczną hierarchizację. Wizualna stratyfikacja nie oznacza tu
wyłącznie społecznej selekcji w odniesieniu do posiadanych dóbr (jakość
i „markowość” wyglądu), lecz także, a może przede wszystkim, politykę
widzialności, która dominującej grupie gwarantuje panowanie poprzez
dominację na poziomie reprezentacji, nieporównywalną do innych grup
waloryzację jej cech widzialnych jako obowiązującej normy.
Koncentracja uwagi współczesnej sztuki na cielesności oznacza polity-
czną ingerencję w wizualne dyskursy panującego systemu, którego pro-
duktem są dyskryminowane mniejszości bądź dyskryminowane aspekty
naszej podmiotowości. Ciało/jego wizerunek jest tu obszarem krzyżowa-
nia się rozmaitych interesów: władzy i opozycji, w której to relacji sztuka
zajmuje pozycję interwencyjną, kwestionującą obowiązującą i obiektywną
jakość stereotypów i norm podmiotowości.
Punktem wyjścia stała się weryfikacja tradycyjnych kodów reprezen-
tacji funkcjonujących w rozmaitych dziedzinach współczesności. Analizie
zostały poddane szeroko pojęte domeny nauki i kultury posiadające decy-
dujący wpływ na kształtowanie się percepcji przeciętnej jednostki. Medy-
cyna oraz popularna i tradycyjna kultura wizualna znalazły się w cen-
trum zainteresowań współczesnej refleksji artystycznej jako dziedziny
informacji obdarzone największą siłą perswazji.
Zapożyczając polityczny slogan od Barbary Kruger4, można powie-
dzieć, że ciało stanowi pole walki o strefy wpływów. Jeśli na jednym bie-
gunie znajduje się sztuka, to na drugim współczesna mitologia oparta na
powszechnym przekonaniu, że nauka dostarcza „obiektywnych” sądów na
temat „czym ciało jest”, a media „czym ciało być powinno”. Wiedza do-
starcza naukowych danych, produkując biologiczny obraz ciała kształto-
wany następnie na podstawie medialnych wzorców kulturowych zacho-
wań. Gdzieś na styku przepływu informacji jawi się element wypadkowy
- socjobiologiczna podmiotowość przekonana o obiektywności sądów na-
uki i o pozytywności dostarczanych przez kulturę wizualną modeli. Me-
dialne wizerunki zaspokajają pragnienia wyrastające na bazie sądów
i opinii o własnym ciele, dostarczanych przez te dziedziny życia, które ro-
szczą pretensje do obiektywności.
Wiedza biomedyczna we współczesnej kulturze zachodniej w zasadni-
czy sposób kształtuje granice podmiotowej tożsamości. Wpływając na po-
znanie biologicznych aspektów podmiotu, determinuje ona siłę wyobra-

4

Chodzi oczywiście o pracę Barbary Kruger Twoje Ciało To Pole Walki.