120

AGATA JAKUBOWSKA

i traktowana przedmiotowo, tu staje się postacią, której doznania są naj-
ważniejsze. Mężczyzna z kolei zostaje sprowadzony do fallusa, a sfera je-
go seksualności jest niemal całkowicie usunięta z obszaru dzieła.
Cykl wystąpień zatytułowanych Śnienia jest najlepszym przykładem
na to, w jaki sposób zmiana ta dokonała się w twórczości Natalii LL. Pod-
czas tych seansów artystka lub zastępująca ją modelka spały w często
specjalnie na te okazje zaaranżowanych miejscach. Podczas niektórych z
nich Natalia LL prezentowała także dokumentację (głównie zdjęcia) z po-
przednich wystąpień. Owe Śnienia to przede wszystkim spektakularne,
można by zaryzykować stwierdzenie, że „prowokacyjne”, oddalenie się od
świata „rzeczywistego” i zwrócenie się ku tym sferom, które nie są i nie
mogą być manipulowane z zewnątrz, manipulowane przez męskie auto-
rytety (męskie - gdyż tylko mężczyźni posiadają taką możliwość).
W Śnieniach artystka porusza problem obecności (cielesnej) i nieobe-
cności (duchowej) kobiety w rzeczywistości wizualnej społeczeństwa pa-
triarchalnego9. Widz zostaje postawiony w kłopotliwej sytuacji, w której
musi poprzestać na obcowaniu z powłoką kobiety - jej ciałem, gdyż tzw.
wnętrze jest dla niego niedostępne. Ma więc do czynienia z sytuacją w
gruncie rzeczy dla niego normalną, tyle że artystka świadomie postawiła
się w pozycji, która w społeczeństwie patriarchalnym jest kobietom na-
rzucona. Co więcej, owa sfera wewnętrzna (obejmująca wszystko, co wy-
kracza poza przedstawienie jej ciała), w przeciwieństwie do sytuacji po-
wszechnie występującej w kulturze wizualnej naszego społeczeństwa, nie
została całkowicie zlikwidowana. Choć jest ona ukryta, widzom ciągle to-
warzyszy świadomość, że artystka (czy też modelka) poza byciem - rozu-
mianym tu jako obecność jej ciała - jeszcze coś robi - nawet jeżeli jest to
jedynie śnienie.
Seanse, podczas których pokazywane były zdjęcia śniącej modelki, po-
ruszają to zagadnienie w najbardziej wyraźny sposób. Mimika wskazuje
na to, że modelka o czymś śni. Z wyrazu jej twarzy można przypuszczać,
że miłe doznania, których doświadcza, mają swe źródło w przyjemno-
ściach o seksualnym charakterze. Są to jednak i pozostaną tylko nasze
domysły, bowiem w chwili gdy ją odglądamy, świat snów kobiety jest nie-
dostępny i nigdy nie zostanie ujawniony. Męski widz zostaje skonfronto-
wany z faktem, którego nie może odrzucić - kobieta doznaje czegoś nieza-
leżnie od niego, i co więcej, w sferze pozostającej poza jego wpływem
i możliwością kontroli. Związanie tych odczuć ze sferą seksualną dodat-
9 Korzystam tu z potocznego podziału na ciało i ducha, zdając sobie sprawę z jego
nieadekwatności. O ile określenie „cielesna obecność” wydaje się dość jasne (jako obecność
ciał) i odpowiada temu, co ma oznaczać, duchowa obecność jest uproszczeniem korzystającym
z potocznego podziału na to, co dostępne jest zmysłowo i to, co umyka takiemu poznaniu.