DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Jakubowska, Agata: Kobieta wobec seksualności - podporządkowana, uwikłana czy wyzwolona?: o kilku aspektach twórczości Natalii LL z perspektywy psychoanalizy Lacanowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0134
132
AGATA JAKUBOWSKA
Aby rozważyć to zjawisko, warto przywołać termin „maskarada” po-
chodzący z tekstu Joan Riviere Womanliness as Masąuerade18. Podjęła
ona w nim problemy związane z konstrukcją kobiecości i ciągłym odno-
szeniem jej do męskich oczekiwań. Zwróciła między innymi uwagę na
ukrywanie przez kobiety swojej wiedzy czy też innych intelektualnych
atutów, poprzez zasłanianie ich kokieteryjnością i nieporadnością, mają-
ce za zadanie uniknięcie obaw mężczyzn o konieczność współzawodnic-
twa z kobietami.
Lacan podjął ten problem określając go mianem „kompleksu męsko-
ści” — jednego ze sposobów przejawiania się u kobiet kompleksu kastracji
- kiedy spotykają się z faktem nieposiadania penisa19. Opierając się na
rozważaniach Riviere, relację kobiety do falłicznego terminu Lacan zdefi-
niował właśnie jako maskaradę. Proces, który przez konstrukcję kobieco-
ści w stosunku do męskiego znaku, potwierdza jej brak tożsamości. Wy-
gląd pojawia się jako zastępstwo „posiadania”, tak aby z jednej strony
ochronić je po stronie męskiej i by zamaskować jego brak u kobiety z dru-
giej. Ostentacyjne wysunięcie kobiecości na pierwszy plan i wystawianie
siebie jako obiektu dla męskiego wzroku są najbardziej typowymi ele-
mentami tego zjawiska.
Warto zwrócić uwagę na trzymane przez Natalię LL w opisanej pre-
zentacji rekwizyty: miecz i tarczę. Z jednej strony mogą one sugerować
przyjęcie postawy wojowniczej, pokazując jej odwagę i determinację. Jeśli
jednak zwrócimy uwagę na fakt, że owe rekwizyty (szczególnie miecz) są
elementami często identyfikowanymi z penisem i władzą, ich użycie na-
biera nieco innego znaczenia. Jeśli przypomnimy, że prezentuje ona swo-
je teksty teoretyczne dotyczące sztuki, możemy je postrzegać jako chęć
podparcia swych słów męskim autorytetem. Jako chęć przywłaszczenia
elementu uzupełniającego to, czego ona nie ma - fallusa. Odwołuje się
tym samym do powszechnego wśród feministek przekonania, że jest on
w społeczeństwie patriarchalnym konieczny do tego, by być wysłuchanym
i potraktowanym poważnie.
Wyraźnie zarysowują się tu dwa elementy obecne we wszystkich pra-
cach tej artystki. Z jednej strony korzystanie z konwencji tkwiących w
kulturze, w której tworzy i z drugiej próby podjęcia z nimi dyskusji. Po-
wracamy tym samym do tego, co podkreślałam we wstępie, a mianowicie
współistnienia w jej twórczości dwóch dyskursów: patriarchalnego, który
ją w znacznym stopniu konstytuuje i feministycznego, poprzez który
przyjmuje ona kontestującą postawę.
18 J. Riviere, Womanliness as Masąuerade, (w:) Formations of Fantasy, V. Burgin,
J. Donald i C. Kapłan (eds.), London-New York 1989.
19 K. Linker, op. cit., s. 411.
AGATA JAKUBOWSKA
Aby rozważyć to zjawisko, warto przywołać termin „maskarada” po-
chodzący z tekstu Joan Riviere Womanliness as Masąuerade18. Podjęła
ona w nim problemy związane z konstrukcją kobiecości i ciągłym odno-
szeniem jej do męskich oczekiwań. Zwróciła między innymi uwagę na
ukrywanie przez kobiety swojej wiedzy czy też innych intelektualnych
atutów, poprzez zasłanianie ich kokieteryjnością i nieporadnością, mają-
ce za zadanie uniknięcie obaw mężczyzn o konieczność współzawodnic-
twa z kobietami.
Lacan podjął ten problem określając go mianem „kompleksu męsko-
ści” — jednego ze sposobów przejawiania się u kobiet kompleksu kastracji
- kiedy spotykają się z faktem nieposiadania penisa19. Opierając się na
rozważaniach Riviere, relację kobiety do falłicznego terminu Lacan zdefi-
niował właśnie jako maskaradę. Proces, który przez konstrukcję kobieco-
ści w stosunku do męskiego znaku, potwierdza jej brak tożsamości. Wy-
gląd pojawia się jako zastępstwo „posiadania”, tak aby z jednej strony
ochronić je po stronie męskiej i by zamaskować jego brak u kobiety z dru-
giej. Ostentacyjne wysunięcie kobiecości na pierwszy plan i wystawianie
siebie jako obiektu dla męskiego wzroku są najbardziej typowymi ele-
mentami tego zjawiska.
Warto zwrócić uwagę na trzymane przez Natalię LL w opisanej pre-
zentacji rekwizyty: miecz i tarczę. Z jednej strony mogą one sugerować
przyjęcie postawy wojowniczej, pokazując jej odwagę i determinację. Jeśli
jednak zwrócimy uwagę na fakt, że owe rekwizyty (szczególnie miecz) są
elementami często identyfikowanymi z penisem i władzą, ich użycie na-
biera nieco innego znaczenia. Jeśli przypomnimy, że prezentuje ona swo-
je teksty teoretyczne dotyczące sztuki, możemy je postrzegać jako chęć
podparcia swych słów męskim autorytetem. Jako chęć przywłaszczenia
elementu uzupełniającego to, czego ona nie ma - fallusa. Odwołuje się
tym samym do powszechnego wśród feministek przekonania, że jest on
w społeczeństwie patriarchalnym konieczny do tego, by być wysłuchanym
i potraktowanym poważnie.
Wyraźnie zarysowują się tu dwa elementy obecne we wszystkich pra-
cach tej artystki. Z jednej strony korzystanie z konwencji tkwiących w
kulturze, w której tworzy i z drugiej próby podjęcia z nimi dyskusji. Po-
wracamy tym samym do tego, co podkreślałam we wstępie, a mianowicie
współistnienia w jej twórczości dwóch dyskursów: patriarchalnego, który
ją w znacznym stopniu konstytuuje i feministycznego, poprzez który
przyjmuje ona kontestującą postawę.
18 J. Riviere, Womanliness as Masąuerade, (w:) Formations of Fantasy, V. Burgin,
J. Donald i C. Kapłan (eds.), London-New York 1989.
19 K. Linker, op. cit., s. 411.