DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Kowalski, Jacek: Wizerunki architektury w Liście prezbitera Jana: tradycja literacka a rzeczywistość architektoniczna
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0027
WIZERUNKI ARCHITEKTURY W LIŚCIE PREZBITERA JANA
25
zaskakujące. Opisy miast w powieściach antycznych interpretuje się czę-
sto jako fantazje na tematy bizantyjskie45. Związek naszego tekstu z
Wielkim Pałacem nie ulega więc raczej wątpliwości; dyskusyjna jest tyl-
ko natura tego związku. Informacje o konstantynopolitańskiej rezydencji,
Ryc. 4. Latarnia morska. Antyczny relief wtórnie wmurowany w campanilę katedry w Pi-
zie. Repr. za: A. Reinle, Zeichensprache der Architektur, Ziirich-Munchen 1976
które posiadał autor, były zapewne tylko pewnego rodzaju katalizatorem
tworzenia opisu. Na przykład sam wybór planu centralnego nie musiał
wypływać z inspiracji bizantyjskich. Było chyba raczej na odwrót: pomysł
posłużenia się planem centralnym wywołał w pamięci pisarza całą gamę
skojarzeń o bizantyjskiej proweniencji, a pragnienie przedstawienia cesa-
rzowi (List był doń przecież teoretycznie adresowany) czegoś potężniej-
szego, niż jego własny pałac, wywołało odpowiednie skojarzenia.
WIEŻA I LUSTRO
Opis wieży z lustrem ma odrębne, własne źródło i bliskie odnośniki we
wcześniejszej i współczesnej sobie literaturze. W traktacie Bedy Czcigod-
nego o siedmiu cudach świata znajduje się paragraf dotyczący świątyni
Diany, który wykorzystuje identyczny koncept rozszerzającej się ku górze
cesarskiej (u Jana — dziedziniec turniejowy), a od strony morza — latarnia morska
(u Jana - lustro na wieży). Tak więc moglibyśmy odnaleźć w rzeczywiście istniejącym ze-
spole rezydencjonalnym wszystkie elementy, składające się na imaginacyjną rezydencję z
Listu.
46 Zob. np. E. Baumgartner, Troie et Constantinople dans quelques textes du XIP et
du XIII' siecles: fiction et histoire, (w:) La uille, histoire et mythe, Institut Franęais de
l’Universite Paris-X Nanterre, 1983, s. 6-16; P. Zumthor, La mesure du monde. Represen-
tation de 1’espace au Moyen Age, Paris, Editions du Seuil, 1993, s. 111-141.
25
zaskakujące. Opisy miast w powieściach antycznych interpretuje się czę-
sto jako fantazje na tematy bizantyjskie45. Związek naszego tekstu z
Wielkim Pałacem nie ulega więc raczej wątpliwości; dyskusyjna jest tyl-
ko natura tego związku. Informacje o konstantynopolitańskiej rezydencji,
Ryc. 4. Latarnia morska. Antyczny relief wtórnie wmurowany w campanilę katedry w Pi-
zie. Repr. za: A. Reinle, Zeichensprache der Architektur, Ziirich-Munchen 1976
które posiadał autor, były zapewne tylko pewnego rodzaju katalizatorem
tworzenia opisu. Na przykład sam wybór planu centralnego nie musiał
wypływać z inspiracji bizantyjskich. Było chyba raczej na odwrót: pomysł
posłużenia się planem centralnym wywołał w pamięci pisarza całą gamę
skojarzeń o bizantyjskiej proweniencji, a pragnienie przedstawienia cesa-
rzowi (List był doń przecież teoretycznie adresowany) czegoś potężniej-
szego, niż jego własny pałac, wywołało odpowiednie skojarzenia.
WIEŻA I LUSTRO
Opis wieży z lustrem ma odrębne, własne źródło i bliskie odnośniki we
wcześniejszej i współczesnej sobie literaturze. W traktacie Bedy Czcigod-
nego o siedmiu cudach świata znajduje się paragraf dotyczący świątyni
Diany, który wykorzystuje identyczny koncept rozszerzającej się ku górze
cesarskiej (u Jana — dziedziniec turniejowy), a od strony morza — latarnia morska
(u Jana - lustro na wieży). Tak więc moglibyśmy odnaleźć w rzeczywiście istniejącym ze-
spole rezydencjonalnym wszystkie elementy, składające się na imaginacyjną rezydencję z
Listu.
46 Zob. np. E. Baumgartner, Troie et Constantinople dans quelques textes du XIP et
du XIII' siecles: fiction et histoire, (w:) La uille, histoire et mythe, Institut Franęais de
l’Universite Paris-X Nanterre, 1983, s. 6-16; P. Zumthor, La mesure du monde. Represen-
tation de 1’espace au Moyen Age, Paris, Editions du Seuil, 1993, s. 111-141.