DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kowalski, Jacek: Wizerunki architektury w Liście prezbitera Jana: tradycja literacka a rzeczywistość architektoniczna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0036
34
JACEK KOWALSKI
ukonkretnienia opisu i niejasne sformułowania ubierali w szczegóły.
W sumie, wychodząc od jednego przekazu, wyczerpali wszystkie niemal
możliwości jego przekręcenia. Tak jak w rozmaitych fantastycznych
utworach z XII i XIII w., cudowny klejnot znajduje się albo w budowli, al-
bo tworzy wokół niej magiczny krąg, albo jest jej jedynym budulcem, czy
to monolitycznym, czy pod postacią ciosów. Wyobraźnia kopistów praco-
wała więc po prostu w zasięgu „semantycznego pola” literatury starofran-
cuskiej, wybierając zeń rozmaite możliwe konfiguracje wzajemnego sto-
sunku szlachetnego kamienia i budowli.
BRAMA I OKNO
Podobne wahania wystąpiły w opisie drugiego pałacu. „Oryginał” ła-
ciński60 głosi, że jest on „nie dłuższy od pierwszego, ale za to wyższy
i piękniejszy” (habemus aliud palatium non maioris longitudinis sed ma-
ioris altitudinis et pulcritudinis, par. 76). Wersja rymowana wyraziła to
tak, że pałac „nie jest długi, lecz wysoki” (N’est pas lung, mes est halt,
w. 953), co pośrednio sugeruje, że zbudowany został na planie centralnym.
Kopiści wersji prozatorskiej w ogóle nie troszczyli się o właściwe - czy
jakiekolwiek specjalne - zrozumienie tego fragmentu. Rękopisy P-lb po-
dają, że pałac ten „nie jest tak duży jak poprzednie” (w. 453-455, np. L:
Apres nos vos disons que nos avons .i. autre palais qui n’est mie si grans
come li autres dont nos vos anons dit). W N i O sens zdania został na do-
datek zniekształcony; wynika z niego, że pałac jest właśnie tak duży
jak pozostałe. Teksty z grupy P-la błąd ten podnoszą do rangi ważnej in-
formacji, która zostaje nieco rozwinięta; większość z nich twierdzi, że
„mamy inny pałac, który jest równie mocny i tak piękny, i tak wielki jak
ten, o którym mówiliśmy poprzednio” (ms. I: Si uous fesons asęaooyr que
nous anons .i. autre palais qui est tant forz et tant beaux et autant granz
cum est cii dont nous nous anons dit).
Jeszcze zabawniejsze zamieszanie powstało na kanwie sformułowania
o jednym tylko wejściu i braku okien w pałacu. „Oryginał”61 (i dokładnie
postępująca za nim wersja rymowana) powiada tak: Nulla fenestra nec
aliquod foramen est ibi, ne claritas carbunculorum et aliorum lapidum
claritate serenissimi caeli et solis aliquo modo possit obnubilari (par. 93).
Zaraz potem - ale dopiero potem! - następowała informacja (pominięta
przez wersję rymowaną), że do pałacu prowadzi jedna brama (porta est
una in eo, par. 94). Otóż każdy kopista poczuwał się do „właściwszego”
60 To znaczy tzw. interpolacja B.
61 Interpolacja C.
JACEK KOWALSKI
ukonkretnienia opisu i niejasne sformułowania ubierali w szczegóły.
W sumie, wychodząc od jednego przekazu, wyczerpali wszystkie niemal
możliwości jego przekręcenia. Tak jak w rozmaitych fantastycznych
utworach z XII i XIII w., cudowny klejnot znajduje się albo w budowli, al-
bo tworzy wokół niej magiczny krąg, albo jest jej jedynym budulcem, czy
to monolitycznym, czy pod postacią ciosów. Wyobraźnia kopistów praco-
wała więc po prostu w zasięgu „semantycznego pola” literatury starofran-
cuskiej, wybierając zeń rozmaite możliwe konfiguracje wzajemnego sto-
sunku szlachetnego kamienia i budowli.
BRAMA I OKNO
Podobne wahania wystąpiły w opisie drugiego pałacu. „Oryginał” ła-
ciński60 głosi, że jest on „nie dłuższy od pierwszego, ale za to wyższy
i piękniejszy” (habemus aliud palatium non maioris longitudinis sed ma-
ioris altitudinis et pulcritudinis, par. 76). Wersja rymowana wyraziła to
tak, że pałac „nie jest długi, lecz wysoki” (N’est pas lung, mes est halt,
w. 953), co pośrednio sugeruje, że zbudowany został na planie centralnym.
Kopiści wersji prozatorskiej w ogóle nie troszczyli się o właściwe - czy
jakiekolwiek specjalne - zrozumienie tego fragmentu. Rękopisy P-lb po-
dają, że pałac ten „nie jest tak duży jak poprzednie” (w. 453-455, np. L:
Apres nos vos disons que nos avons .i. autre palais qui n’est mie si grans
come li autres dont nos vos anons dit). W N i O sens zdania został na do-
datek zniekształcony; wynika z niego, że pałac jest właśnie tak duży
jak pozostałe. Teksty z grupy P-la błąd ten podnoszą do rangi ważnej in-
formacji, która zostaje nieco rozwinięta; większość z nich twierdzi, że
„mamy inny pałac, który jest równie mocny i tak piękny, i tak wielki jak
ten, o którym mówiliśmy poprzednio” (ms. I: Si uous fesons asęaooyr que
nous anons .i. autre palais qui est tant forz et tant beaux et autant granz
cum est cii dont nous nous anons dit).
Jeszcze zabawniejsze zamieszanie powstało na kanwie sformułowania
o jednym tylko wejściu i braku okien w pałacu. „Oryginał”61 (i dokładnie
postępująca za nim wersja rymowana) powiada tak: Nulla fenestra nec
aliquod foramen est ibi, ne claritas carbunculorum et aliorum lapidum
claritate serenissimi caeli et solis aliquo modo possit obnubilari (par. 93).
Zaraz potem - ale dopiero potem! - następowała informacja (pominięta
przez wersję rymowaną), że do pałacu prowadzi jedna brama (porta est
una in eo, par. 94). Otóż każdy kopista poczuwał się do „właściwszego”
60 To znaczy tzw. interpolacja B.
61 Interpolacja C.