Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (9.1998)

44

JACEK KOWALSKI

głych kolumienek (il. 6). Kapitel każdego z filarów74 można w związku
z tym postrzegać na różne sposoby: jako jeden, albo wiele pojedynczych,
ale nierozerwalnie splecionych ze sobą elementów. Architekt, pragnąc
stworzyć rodzaj kapitela uniwersalnego i zachować odpowiednie propor-
cje przekroju w stosunku do wysokości, wpisał weń formy odpowiadające
wszystkim członom filara razem i z osobna. Centralny cylinder musiał, ze
względu na swoje rozmiary, otrzymać kapitel stosunkowo wysoki. Znacz-
nie niższe kapiteliki bocznych kolumienek zostały za to zdublowane, po
to, aby dorównały mu wysokością. Każdy z nich posiada dwa człony usta-
wione jeden nad drugim. Jeśli dolny człon ozdobiony jest motywem winoro-
śli, podobny motyw pokrywa dolną część wielkiego kapitela środkowego cy-
lindra. Górny zaś ozdobiony został - tak jak górna część wielkiego kapitela
- liśćmi o pączkowych formach. Choć mówię tu wciąż o kapitelu środkowym
i mniejszych, flankujących go kapitelikach, tworzą one nierozerwalnie spojo-
ną całość, przykrytą jednym, dużym abakusem. W ten sposób laik, patrząc
na filar opięty kolumienkami, może spostrzec bądź jeden filar i dziewięć ka-
piteli, bądź - do wyboru - pięć kolumn i jeden kapitel.


Ryc. 7. Katedra w Bourges, kapitel filara nawy głównej, I poi. XIII w.,
repr. jw.

74 Zob. G. Binding, Der gotische Pfeiler. Genese einer Formfindung (w tegoż:) Bei-
trage zum Gotik-Yerstandnis, Koln 1995.