DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kiepuszewski, Łukasz: Cézanne Strzemińskiego: obraz jako krytyka tekstu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0073
CEZANNE STRZEMIŃSKIEGO
71
wość arbitralnych decyzji systemem uniwersalnych proporcji. W obliczu
takich założeń obraz charakteryzuje zjawisko chwiejnej nierównowagi
optycznej. Kompozycje architektoniczne w ramach kontekstu wypowiedzi
Strzemińskiego przedstawiają krytykę jednolitości odczytania Cezanne’a
dokonanego przez twórcę unizmu. Zespół przekonań Strzemińskiego do-
tyczących Cezanne’a nie stanowi dla obrazów jednorodnego układu odnie-
sienia. Wyodrębnione dwie wykładnie Cezanne’a: „dyspozytora plastycz-
nego języka konstrukcji” i „empiryka widzenia” wpisane w strukturę
Kompozycji architektonicznych są ze sobą nie do pogodzenia.
Rozwijana w pismach okresu unistycznego interpretacja twórczości
Cezanne’a, wewnętrznie spójna logicznie, o linearnej charakterystyce, w
konfrontacji z obrazową realizacją ulega kolejnym modyfikacjom.
W B - 2 Strzemiński pisze: „Twórczość ma powstać na podstawie
wszystkich wysiłków dotychczasowych, lecz jej początek tam, gdzie jest
koniec wszystkiego już stworzonego”29. Praca analityczna zmierza do
sformułowania pełnego wizerunku historii, określającego jej ostateczne
znaczenia, dzięki którym zyskują sens i tłumaczą się dokonania nowej sztu-
ki, kształtującej przyszłość. Metodyczne preparowanie tradycji - jako proce-
der czytania - musi doprowadzić jej obraz do takiego stanu, by uzyskała ona
początek, a przede wszystkim określony koniec. Oznaczenie „końca” wyma-
ga ustrukturyzowania, hierarchizacji i w rezultacie uporządkowania owej
tradycji w znaczeniowo stabilną całość (tu: trwałych własności języka pla-
stycznego). Takie dążenie pomija jednak to, co nie daje się pogodzić z przy-
jętym wzorem jednolitości. W ten sposób miejsce zamknięcia i wyczerpania
lektury staje się niespodziewanie jej otwarciem - przesunięciem. Zaprezen-
towany w obrazach architektonicznych splot niespójnych wzajemnie włas-
ności i reguł obu wyznaczonych odczytań Cezanne’a nie pozwala się za-
mknąć w jednej zorganizowanej i kompletnej całości, a w rezultacie określić
definitywną wykładnię Cezanne’a. „Oscylacja”, na którą naprowadza spis
obrazów, pozbawiając interpretacje konkluzywnych rozwiązań, przedstawia
stan nierozstrzygalności, w którym ujawniają one swe niewspółmierne ce-
chy i wzajemnie odbierają roszczenia do spójności30. Wpisane w obraz zesta-
wienie odczytań „Cezanne’a” prowadzi w konsekwencji do sytuacji, w której
jedno odczytanie podważa drugie.
Niemożność wzniesienia problemu na poziom syntezy pozwala jedynie
na dokonanie arbitralnego wyboru. Rezygnację Strzemińskiego w póź-
niejszych pracach z geometryzacji, która nie zapewnia „budowy ścisłej
i dokładnej”, można rozumieć jako ślad takiej decyzji.
29 W. Strzemiński, B=2, „Blok” 1924, nr 8-9.
30 O nierozstrzygalności na gruncie teorii literatury pisze R. Nycz, Tekstowy świat,
Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1995, s. 110-115. Czerpię z tych roz-
ważań.
71
wość arbitralnych decyzji systemem uniwersalnych proporcji. W obliczu
takich założeń obraz charakteryzuje zjawisko chwiejnej nierównowagi
optycznej. Kompozycje architektoniczne w ramach kontekstu wypowiedzi
Strzemińskiego przedstawiają krytykę jednolitości odczytania Cezanne’a
dokonanego przez twórcę unizmu. Zespół przekonań Strzemińskiego do-
tyczących Cezanne’a nie stanowi dla obrazów jednorodnego układu odnie-
sienia. Wyodrębnione dwie wykładnie Cezanne’a: „dyspozytora plastycz-
nego języka konstrukcji” i „empiryka widzenia” wpisane w strukturę
Kompozycji architektonicznych są ze sobą nie do pogodzenia.
Rozwijana w pismach okresu unistycznego interpretacja twórczości
Cezanne’a, wewnętrznie spójna logicznie, o linearnej charakterystyce, w
konfrontacji z obrazową realizacją ulega kolejnym modyfikacjom.
W B - 2 Strzemiński pisze: „Twórczość ma powstać na podstawie
wszystkich wysiłków dotychczasowych, lecz jej początek tam, gdzie jest
koniec wszystkiego już stworzonego”29. Praca analityczna zmierza do
sformułowania pełnego wizerunku historii, określającego jej ostateczne
znaczenia, dzięki którym zyskują sens i tłumaczą się dokonania nowej sztu-
ki, kształtującej przyszłość. Metodyczne preparowanie tradycji - jako proce-
der czytania - musi doprowadzić jej obraz do takiego stanu, by uzyskała ona
początek, a przede wszystkim określony koniec. Oznaczenie „końca” wyma-
ga ustrukturyzowania, hierarchizacji i w rezultacie uporządkowania owej
tradycji w znaczeniowo stabilną całość (tu: trwałych własności języka pla-
stycznego). Takie dążenie pomija jednak to, co nie daje się pogodzić z przy-
jętym wzorem jednolitości. W ten sposób miejsce zamknięcia i wyczerpania
lektury staje się niespodziewanie jej otwarciem - przesunięciem. Zaprezen-
towany w obrazach architektonicznych splot niespójnych wzajemnie włas-
ności i reguł obu wyznaczonych odczytań Cezanne’a nie pozwala się za-
mknąć w jednej zorganizowanej i kompletnej całości, a w rezultacie określić
definitywną wykładnię Cezanne’a. „Oscylacja”, na którą naprowadza spis
obrazów, pozbawiając interpretacje konkluzywnych rozwiązań, przedstawia
stan nierozstrzygalności, w którym ujawniają one swe niewspółmierne ce-
chy i wzajemnie odbierają roszczenia do spójności30. Wpisane w obraz zesta-
wienie odczytań „Cezanne’a” prowadzi w konsekwencji do sytuacji, w której
jedno odczytanie podważa drugie.
Niemożność wzniesienia problemu na poziom syntezy pozwala jedynie
na dokonanie arbitralnego wyboru. Rezygnację Strzemińskiego w póź-
niejszych pracach z geometryzacji, która nie zapewnia „budowy ścisłej
i dokładnej”, można rozumieć jako ślad takiej decyzji.
29 W. Strzemiński, B=2, „Blok” 1924, nr 8-9.
30 O nierozstrzygalności na gruncie teorii literatury pisze R. Nycz, Tekstowy świat,
Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1995, s. 110-115. Czerpię z tych roz-
ważań.