DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Czekalski, Stanisław: Międzynarodówka Salonów Automobilowych i hagiografia rewolucji: Mieczysław Szczuka na rozdrożach nowej sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0093
MIĘDZYNARODÓWKA SALONÓW AUTOMOBILOWYCH I HAGIOGRAFIA REWOLUCJI
91
portu. Szczególnie eksponowane miejsce zajmuje oczywiście samochód,
zapewne wycinek z fotografii reklamowej.
Podobnie jak pojedyncze zdjęcia „wzorcowych” zdobyczy techniki, pub-
likowane na łamach „Bloku”, choćby owego auta „Laurin-Clement” czy
ciągnika gąsienicowego - tak i fotomontaże Szczuki wskazują niedwu-
znacznie na swe reklamowe koneksje. Za wzorem reklamy prezentują
one konkretny produkt pewnej firmy jako ucieleśnienie nowoczesności
i szczytowe osiągnięcie myśli technicznej (również i w tym wypadku
Szczuka okazuje się iść najbliżej linii „L’Esprit Nouveau”). Wskazując na
reklamę jako na jeden z przykładów ekonomicznego, utylitarystycznego
piękna, artysta pisał: „Reklama stawia żądania najwyższej pomysłowo-
ści, dosadności, zwięzłości, wszechstronnego bogactwa środków, szybko-
ści, ciągłej nowości”28. Reklama, generalnie rzecz biorąc, odegrała istotną
rolę w wykreowaniu utopii technologicznego postępu, efektownie uwida-
czniając go jako nieustanny i dynamicznie postępujący proces moderni-
zacji i doskonalenia jakości produkcji z myślą o zaspokojeniu potrzeb
przeciętnego, masowego konsumenta; stymulowała utopijne wyobrażenia
o nowoczesnym świecie, w którym ustawiczny rozwój technologii gwaran-
towałby powszechny dobrobyt. Reklama jest wszakże również funkcją
konkurencji między posiadaczami środków produkcji, a przez to integral-
nym elementem kapitalistycznego systemu i jego piętnem wyraźnie ową
konsumpcyjną utopię naznacza. Przechodzi ono także na wykorzystujące
fotografię reklamową fotomontaże Szczuki; o ile były one projekcją utopij-
nej wizji nowej organizacji świata i społeczeństwa, o tyle kształt tej przy-
szłości daje się rozpoznać w produkcie burżuazyjnego koncernu, a przy-
wołanie reklamy jako takiej wskazuje pośrednio na kapitalizm jako
system napędzający - na zasadzie konkurencji - mechanizm postępu
technicznego i doskonalenia produkcji.
Najlepiej widać to na przykładzie fotomontażu Kemal Pascha. Kemal’s
Constructive Program22. Skontrastowanie atrybutów techniki z anty-
cznym posągiem rzymskiego wodza - podobnie jak dawnych i współczes-
nych środków transportu w fotomontażu poprzednim — miało zapewne
unaocznić ideę postępu, modernizacji. Oto z dawnej rzymskiej prowincji
wyrasta inżynieryjna konstrukcja nowoczesnego państwa, konstrukcja
triumfalnie wznosząca czarny kwadrat jako znak ekonomii, a obok loko-
motywę jako przykład konkretnej technicznej realizacji jej zasad (pamię-
tamy to skojarzenie z łamów „Wieszczi”). Turecki przywódca to nowy typ
„świętego” w panteonie Szczuki; miejsce rewolucjonistów i bojowników
walki lub myśli politycznej, których upamiętniać miały projektowane
28 Szczuka, Odczuwa się w całokształcie życia..., op. cit.
29 „Blok”, nr 5.
91
portu. Szczególnie eksponowane miejsce zajmuje oczywiście samochód,
zapewne wycinek z fotografii reklamowej.
Podobnie jak pojedyncze zdjęcia „wzorcowych” zdobyczy techniki, pub-
likowane na łamach „Bloku”, choćby owego auta „Laurin-Clement” czy
ciągnika gąsienicowego - tak i fotomontaże Szczuki wskazują niedwu-
znacznie na swe reklamowe koneksje. Za wzorem reklamy prezentują
one konkretny produkt pewnej firmy jako ucieleśnienie nowoczesności
i szczytowe osiągnięcie myśli technicznej (również i w tym wypadku
Szczuka okazuje się iść najbliżej linii „L’Esprit Nouveau”). Wskazując na
reklamę jako na jeden z przykładów ekonomicznego, utylitarystycznego
piękna, artysta pisał: „Reklama stawia żądania najwyższej pomysłowo-
ści, dosadności, zwięzłości, wszechstronnego bogactwa środków, szybko-
ści, ciągłej nowości”28. Reklama, generalnie rzecz biorąc, odegrała istotną
rolę w wykreowaniu utopii technologicznego postępu, efektownie uwida-
czniając go jako nieustanny i dynamicznie postępujący proces moderni-
zacji i doskonalenia jakości produkcji z myślą o zaspokojeniu potrzeb
przeciętnego, masowego konsumenta; stymulowała utopijne wyobrażenia
o nowoczesnym świecie, w którym ustawiczny rozwój technologii gwaran-
towałby powszechny dobrobyt. Reklama jest wszakże również funkcją
konkurencji między posiadaczami środków produkcji, a przez to integral-
nym elementem kapitalistycznego systemu i jego piętnem wyraźnie ową
konsumpcyjną utopię naznacza. Przechodzi ono także na wykorzystujące
fotografię reklamową fotomontaże Szczuki; o ile były one projekcją utopij-
nej wizji nowej organizacji świata i społeczeństwa, o tyle kształt tej przy-
szłości daje się rozpoznać w produkcie burżuazyjnego koncernu, a przy-
wołanie reklamy jako takiej wskazuje pośrednio na kapitalizm jako
system napędzający - na zasadzie konkurencji - mechanizm postępu
technicznego i doskonalenia produkcji.
Najlepiej widać to na przykładzie fotomontażu Kemal Pascha. Kemal’s
Constructive Program22. Skontrastowanie atrybutów techniki z anty-
cznym posągiem rzymskiego wodza - podobnie jak dawnych i współczes-
nych środków transportu w fotomontażu poprzednim — miało zapewne
unaocznić ideę postępu, modernizacji. Oto z dawnej rzymskiej prowincji
wyrasta inżynieryjna konstrukcja nowoczesnego państwa, konstrukcja
triumfalnie wznosząca czarny kwadrat jako znak ekonomii, a obok loko-
motywę jako przykład konkretnej technicznej realizacji jej zasad (pamię-
tamy to skojarzenie z łamów „Wieszczi”). Turecki przywódca to nowy typ
„świętego” w panteonie Szczuki; miejsce rewolucjonistów i bojowników
walki lub myśli politycznej, których upamiętniać miały projektowane
28 Szczuka, Odczuwa się w całokształcie życia..., op. cit.
29 „Blok”, nr 5.