DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Wilson, Sarah; Wilczyński, Marek [Übers.]: Maskarady-kobiecości
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28184#0163
MASKARADY-KOBIECOŚCI
161
nografią, ujawniały głęboki stan chorobowy13, czego dowodem była Hi-
stoire de la femme, son corps, ses organs, son deoeloppement au physiąue
et au morał, ses seductions, ses attraits, ses aptitudes a l’amour, ses vices,
ses aberrations sexuelles, saphisme, nymphomanie, clitorisme, les
deseąuilibres de l’amour, irwerssion sexuelle, etc., etc. (Historia kobiety, jej
ciała, jej organów, jej rozwoju fizycznego i moralnego, jej cech uwodziciel-
skich, jej uroków, jej skłonności do miłości, jej występków, jej aberracji se-
ksualnych, nimfomanii, safizmu, klitoryzmu, zaburzeń w miłości, inwer-
sji seksualnej, itd., itp.) dra Caufeynona (1904)14. Publikacja tej rozprawy
poprzedziła francuskie przekłady Sexual Irwersion Havelock Ellisa
(1909) i Die Transoestiten Magnusa Hirschfelda (1910). Francuskie wer-
sje obu książek ukazały się w tym samym roku co oryginały, a kolejnych
opisów przypadków transseksualności i transwestytyzmu dostarczyła
Sexualpathologie Hirschfelda (1917-1920), przetłumaczona w 1918 roku.
Androgyne wtargnęło do kubizmu wraz z Chagallem i przeistoczyło się w
podwójną postać Terencjusza/Teresy z musie-hałlowej farsy Apollinaire’a
Cycki Tejrezjasza (1917), która podniosła gatunek do godności awangar-
dy, epatując widza pikantną, protonatalistyczną tematyką.
Pierwsza wojna światowa, w której użycie nowych środków walki spo-
wodowało masową rzeź mężczyzn i syndrom szoku nerwowego wywołane-
go ostrzałem artyleryjskim, przyczyniła się w konsekwencji do polaryza-
cji ról płciowych w Europie. Polaryzacja ta jednak tylko utwierdziła
przerażające dziewiętnastowieczne stereotypy, przenosząc je w zaostrzo-
nej postaci w wiek dwudziesty - „dziewczęta, które pozostały w domu”
ustąpiły miejsca bardziej fantazmatycznym wyobrażeniom wielkiej mat-
ki-patriotki15. We Francji r. 1918 „nowa kobieta” wciąż jeszcze pozosta-
wała nieznana - problem przecinania się różnic płciowych z różnicami
kulturowymi pojawił się po raz pierwszy w nowojorskim dadaizmie. ,Ąkt
schodzący po schodach nie jest kobietą. Nie jest też mężczyzną”16 -
oświadczył Duchamp. W Nowym Jorku kobieta w pracowni nie dosto-
sowywała się do wzorca kochanki/prostytutki/modelki. Była to Kobieta
Amerykańska, pełna mocy, wspaniała i posiadająca prawa wyborcze,
13 Na temat dyskusji o androgyniczności demoiselles patrz D. Lomas, A Canon ofDe-
formity: „Les Demoiselles d’Avignon” and Physical Anthropology, „Art History” XVI, nr 3
(wrzesień 1993), s. 424-446.
14 Histoire de la femme... (1904), Paris 1989. W 1. 1901-1950 dr Caufeynon (Jean Fau-
conney) napisał ponad sto prac, w tym Histoire de l’homme (1903).
15 Na temat złożonego repertuaru wyidealizowanych i zohydzających wyobrażeń łączą-
cych wojnę i kobiety patrz K. Theweleit, Women, Floods, Bodies, History oraz A. Bai-
ley, A Time of Transition: Female Representation in France, 1914-24, London 1991.
16 M. Duchamp, w wywiadzie przeprowadzonym przez Nixolę Greenley-Smith, The
Euening World, 4 kwietnia, 1916; cyt. za F. M. Naumann, New York Dada: 1915-1923
New York 1994, s. 102.
161
nografią, ujawniały głęboki stan chorobowy13, czego dowodem była Hi-
stoire de la femme, son corps, ses organs, son deoeloppement au physiąue
et au morał, ses seductions, ses attraits, ses aptitudes a l’amour, ses vices,
ses aberrations sexuelles, saphisme, nymphomanie, clitorisme, les
deseąuilibres de l’amour, irwerssion sexuelle, etc., etc. (Historia kobiety, jej
ciała, jej organów, jej rozwoju fizycznego i moralnego, jej cech uwodziciel-
skich, jej uroków, jej skłonności do miłości, jej występków, jej aberracji se-
ksualnych, nimfomanii, safizmu, klitoryzmu, zaburzeń w miłości, inwer-
sji seksualnej, itd., itp.) dra Caufeynona (1904)14. Publikacja tej rozprawy
poprzedziła francuskie przekłady Sexual Irwersion Havelock Ellisa
(1909) i Die Transoestiten Magnusa Hirschfelda (1910). Francuskie wer-
sje obu książek ukazały się w tym samym roku co oryginały, a kolejnych
opisów przypadków transseksualności i transwestytyzmu dostarczyła
Sexualpathologie Hirschfelda (1917-1920), przetłumaczona w 1918 roku.
Androgyne wtargnęło do kubizmu wraz z Chagallem i przeistoczyło się w
podwójną postać Terencjusza/Teresy z musie-hałlowej farsy Apollinaire’a
Cycki Tejrezjasza (1917), która podniosła gatunek do godności awangar-
dy, epatując widza pikantną, protonatalistyczną tematyką.
Pierwsza wojna światowa, w której użycie nowych środków walki spo-
wodowało masową rzeź mężczyzn i syndrom szoku nerwowego wywołane-
go ostrzałem artyleryjskim, przyczyniła się w konsekwencji do polaryza-
cji ról płciowych w Europie. Polaryzacja ta jednak tylko utwierdziła
przerażające dziewiętnastowieczne stereotypy, przenosząc je w zaostrzo-
nej postaci w wiek dwudziesty - „dziewczęta, które pozostały w domu”
ustąpiły miejsca bardziej fantazmatycznym wyobrażeniom wielkiej mat-
ki-patriotki15. We Francji r. 1918 „nowa kobieta” wciąż jeszcze pozosta-
wała nieznana - problem przecinania się różnic płciowych z różnicami
kulturowymi pojawił się po raz pierwszy w nowojorskim dadaizmie. ,Ąkt
schodzący po schodach nie jest kobietą. Nie jest też mężczyzną”16 -
oświadczył Duchamp. W Nowym Jorku kobieta w pracowni nie dosto-
sowywała się do wzorca kochanki/prostytutki/modelki. Była to Kobieta
Amerykańska, pełna mocy, wspaniała i posiadająca prawa wyborcze,
13 Na temat dyskusji o androgyniczności demoiselles patrz D. Lomas, A Canon ofDe-
formity: „Les Demoiselles d’Avignon” and Physical Anthropology, „Art History” XVI, nr 3
(wrzesień 1993), s. 424-446.
14 Histoire de la femme... (1904), Paris 1989. W 1. 1901-1950 dr Caufeynon (Jean Fau-
conney) napisał ponad sto prac, w tym Histoire de l’homme (1903).
15 Na temat złożonego repertuaru wyidealizowanych i zohydzających wyobrażeń łączą-
cych wojnę i kobiety patrz K. Theweleit, Women, Floods, Bodies, History oraz A. Bai-
ley, A Time of Transition: Female Representation in France, 1914-24, London 1991.
16 M. Duchamp, w wywiadzie przeprowadzonym przez Nixolę Greenley-Smith, The
Euening World, 4 kwietnia, 1916; cyt. za F. M. Naumann, New York Dada: 1915-1923
New York 1994, s. 102.