GROTTGER, CZAROWNICE I METODA

205


Ryc. 1. Artur Grottger, Losowanie rekrutów, III karton z cyklu Wojna, 1866-1867, wł. Mu-
zeum Narodowe we Wrocławiu, repr. za: M. Bryl, Cykle..., il. 135

strony podkreśleniu jego roli dominującej, z drugiej - podkreśleniu ulega-
nia przezeń presji.
O nadrzędnej pozycji losującego w kompozycyjno-narracyjnej struktu-
rze obrazu, zdaniem M. Bryla, stanowią czynniki następujące: skoncen-
trowanie uwagi prawie wszystkich postaci na jego działaniu, „walory oso-
biste” (atrakcyjna powierzchowność, postawa pełna napięcia, ale i siły,
ekspresja twarzy), wyeksponowanie postaci w kompozycji obrazu przez
centralne usytuowanie, kontrast chromatyczny i achromatyczny, oddzie-
lenie od innych postaci i swobodę ruchową, wreszcie kompozycyjne
podporządkowanie linii wyznaczonej głowami oficerów względem prostej
wyznaczonej prawą ręką bohatera, którą sięga on po los. Natomiast jego
zmaganie z jarzmem władzy uwidacznia się w ekstremalnym oddaleniu
losującej dłoni od głowy - ośrodka woli, zwróconej w przeciwnym kierun-
ku, podobnie jak całe ciało, którego ustawienie bokiem do stołu i wazy z
losami wyraża niechęć; głowa natrafia przy tym „na urzędowe obwiesz-
czenie, które wskazuje na instytucję państwa jako czynnik zewnętrznej