DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Czekalski, Stanisław: Obcość i obecność, Horacjusze i Sarmaci: wzory Davidowskie w twórczości Norblina
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0046
44
STANISŁAW CZEKALSKI
braniu. Natomiast w Polsce „proces podważania ustroju zaczynał się nie-
jako od wewnątrz, bez oparcia o siły rozwiniętego układu kapitalistyczne-
go. (...) Polską rzeczywistość feudalną trzeba było demaskować w jej
własnym kształcie”12. Stąd wynika dalej wniosek, iż Norblin potrafił z ca-
łym realizmem oddać prawdę o tutejszym życiu, również w jego wymiarze
historycznym, ponieważ tej rzeczywistości nie przesłaniała mu, jak to by-
ło u Davida, ideologia burżuazji. Co istotne, dzięki temu nasz artysta, ja-
ko bystry obserwator, dostrzegł historyczną rolę ludu polskiego, zdolnego
„stać się aktywną siłą polityczną, samodzielnie myśleć, reagować i dzia-
łać”. Najpełniej uwidoczniło się to w rysunkach z insurekcji warsza-
wskiej, w której „Norblin umiał dostrzec i pokazać powstanie ludowe”,
uchwycić „poruszającą siłę rewolucji społecznej”13.
Z tego punktu widzenia o podobieństwie dzieł Norblina i Davida nie
mogło być mowy, ponieważ - w myśl przyjętych przez Porębskiego, mar-
ksistowskich w gruncie rzeczy założeń - musiała się w nich uwidocznić
właśnie różnica warunków społecznych, w jakich obaj artyści tworzyli.
Tak jak przeciwstawił sobie Porębski rysunki Przysięgi w sali do gry w
piłkę i Uchwalenia Konstytucji 3 maja, tak też skontrastował wcześniej-
sze prace tychże autorów, przedstawiające tematy z historii starożytnej: z
jednej strony wskazał Davidowskich Horacjuszy i Brutusa (1785 i 1789),
z drugiej Aleksandra Wielkiego i Diogenesa Norblina (1786) [il. 31. Na tle
obrazów Davida, konsekwentnie oddalonych od współczesnej rzeczywisto-
ści na dystans klasycznej rzymskiej legendy, alegorycznego exemplum i
całych epok historii, scena ukazana przez Norblina wyróżniała się odej-
ściem od akademickiej konwencji i przybliżeniem do aktualnej sytuacji
panującej w Polsce. Zdaniem Porębskiego przeniesienie dialogu między
Aleksandrem i Diogenesem pod gotycką bramę miejską sytuowało tę sce-
nę konfrontacji władzy i kontestującego ją rozumu filozofa-biedaka możli-
wie bezpośrednio w kontekście stosunków feudalnych, rodem z epoki
średniowiecza, które znamionowały także współczesną malarzowi polską
rzeczywistość. Norblinowska interpretacja tego tematu, widziana w per-
spektywie jego drogi twórczej, wyznaczałaby przejście od artystycznych
konwencji dominujących w malarstwie paryskich Salonów do realistycz-
nej obserwacji, a zarazem trzeźwej historycznej oceny tego, z czym arty-
sta stykał się w Polsce.
Alicja Kępińska, choć przyjmuje pogląd Porębskiego odnośnie do Kon-
stytucji 3 maja, pisząc o Aleksandrze Wielkim i Diogenesie zauważa bliż-
sze pokrewieństwo tej pracy z obrazami Davida. Jej zdaniem Diogenes
Norblina wpisuje się w rozwiniętą we Francji oświeceniową konwencję
przedstawiania pewnego wzorca moralnego przez odwołanie się do posta-
12 Ibidem, s. 22-23.
13 Ibidem, s. 34, 35.
STANISŁAW CZEKALSKI
braniu. Natomiast w Polsce „proces podważania ustroju zaczynał się nie-
jako od wewnątrz, bez oparcia o siły rozwiniętego układu kapitalistyczne-
go. (...) Polską rzeczywistość feudalną trzeba było demaskować w jej
własnym kształcie”12. Stąd wynika dalej wniosek, iż Norblin potrafił z ca-
łym realizmem oddać prawdę o tutejszym życiu, również w jego wymiarze
historycznym, ponieważ tej rzeczywistości nie przesłaniała mu, jak to by-
ło u Davida, ideologia burżuazji. Co istotne, dzięki temu nasz artysta, ja-
ko bystry obserwator, dostrzegł historyczną rolę ludu polskiego, zdolnego
„stać się aktywną siłą polityczną, samodzielnie myśleć, reagować i dzia-
łać”. Najpełniej uwidoczniło się to w rysunkach z insurekcji warsza-
wskiej, w której „Norblin umiał dostrzec i pokazać powstanie ludowe”,
uchwycić „poruszającą siłę rewolucji społecznej”13.
Z tego punktu widzenia o podobieństwie dzieł Norblina i Davida nie
mogło być mowy, ponieważ - w myśl przyjętych przez Porębskiego, mar-
ksistowskich w gruncie rzeczy założeń - musiała się w nich uwidocznić
właśnie różnica warunków społecznych, w jakich obaj artyści tworzyli.
Tak jak przeciwstawił sobie Porębski rysunki Przysięgi w sali do gry w
piłkę i Uchwalenia Konstytucji 3 maja, tak też skontrastował wcześniej-
sze prace tychże autorów, przedstawiające tematy z historii starożytnej: z
jednej strony wskazał Davidowskich Horacjuszy i Brutusa (1785 i 1789),
z drugiej Aleksandra Wielkiego i Diogenesa Norblina (1786) [il. 31. Na tle
obrazów Davida, konsekwentnie oddalonych od współczesnej rzeczywisto-
ści na dystans klasycznej rzymskiej legendy, alegorycznego exemplum i
całych epok historii, scena ukazana przez Norblina wyróżniała się odej-
ściem od akademickiej konwencji i przybliżeniem do aktualnej sytuacji
panującej w Polsce. Zdaniem Porębskiego przeniesienie dialogu między
Aleksandrem i Diogenesem pod gotycką bramę miejską sytuowało tę sce-
nę konfrontacji władzy i kontestującego ją rozumu filozofa-biedaka możli-
wie bezpośrednio w kontekście stosunków feudalnych, rodem z epoki
średniowiecza, które znamionowały także współczesną malarzowi polską
rzeczywistość. Norblinowska interpretacja tego tematu, widziana w per-
spektywie jego drogi twórczej, wyznaczałaby przejście od artystycznych
konwencji dominujących w malarstwie paryskich Salonów do realistycz-
nej obserwacji, a zarazem trzeźwej historycznej oceny tego, z czym arty-
sta stykał się w Polsce.
Alicja Kępińska, choć przyjmuje pogląd Porębskiego odnośnie do Kon-
stytucji 3 maja, pisząc o Aleksandrze Wielkim i Diogenesie zauważa bliż-
sze pokrewieństwo tej pracy z obrazami Davida. Jej zdaniem Diogenes
Norblina wpisuje się w rozwiniętą we Francji oświeceniową konwencję
przedstawiania pewnego wzorca moralnego przez odwołanie się do posta-
12 Ibidem, s. 22-23.
13 Ibidem, s. 34, 35.